Nỗi ám ảnh về sự ra đi của bố luôn đeo bám tôi. Ngày ấy, dù gia đình có đủ thuốc men và thiết bị y tế cần thiết, nhưng vào thời khắc sinh tử, tất cả đều bối rối, không biết phải làm gì. Tôi còn quá nhỏ, chỉ biết hoảng loạn gọi người thân, hàng xóm, nhưng mọi nỗ lực đều vô vọng. Bố tôi đã mất, để lại sự bàng hoàng cho cả gia đình và những người xung quanh.
Về sau, tôi nhận ra rằng bố đã chuẩn bị mọi thứ cho tình huống khẩn cấp, trừ việc trang bị kiến thức và kỹ năng sơ cấp cứu cho những người thân yêu.
Trong y văn, hồi sức tim phổi (CPR) là một kỹ năng sống cơ bản, có tính chất quyết định. Thực hiện ép tim đúng kỹ thuật và nhịp điệu giúp duy trì lưu lượng máu lên não và tim, kéo dài “thời gian vàng” để chờ đợi sự hỗ trợ y tế chuyên nghiệp. Các nghiên cứu chỉ ra rằng, mỗi phút trôi qua mà không được ép tim, cơ hội sống sót của nạn nhân giảm từ 7-10%. Chỉ cần chậm trễ 5-6 phút, hy vọng sống sót gần như không còn.
Thực tế đáng buồn ở Việt Nam là số người biết và sẵn sàng thực hiện CPR còn quá ít. Một khảo sát tại Hà Nội cho thấy chỉ khoảng 8% trường hợp ngừng tim ngoài bệnh viện nhận được sự hỗ trợ ép tim từ những người xung quanh. Máy khử rung tim tự động (AED), một thiết bị phổ biến ở nhiều quốc gia, cũng rất hiếm gặp tại Việt Nam. Nhiều người ra đi không phải vì thiếu bác sĩ giỏi, mà vì cộng đồng thiếu những kỹ năng cơ bản để ứng phó kịp thời.
Ký ức về sự ra đi của bố, cùng với nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực y tế cộng đồng, thôi thúc tôi tìm kiếm giải pháp: Làm thế nào để phổ cập kỹ năng hồi sức tim phổi (CPR) cho hàng chục triệu người dân Việt Nam?
Nếu chỉ dựa vào các lớp học truyền thống, với giảng viên hướng dẫn trực tiếp, sẽ mất rất nhiều thời gian, có lẽ vài chục năm, và vẫn chưa chắc đạt được mục tiêu. Đội ngũ y bác sĩ, điều dưỡng và huấn luyện viên hiện đang quá tải với công việc hàng ngày. Họ không thể rời bệnh viện, phòng khám để giảng dạy cho từng nhóm nhỏ. Việc mở thêm các khóa học tự nguyện cũng chỉ thu hút được một số ít người quan tâm. Rõ ràng, không quốc gia nào có đủ nguồn lực huấn luyện viên để phổ cập CPR cho toàn dân.
Một số quốc gia đã sớm nhận ra những hạn chế này và tìm ra giải pháp thay thế. Tại Mỹ, Hiệp hội Tim mạch từ năm 2016 đã triển khai các kiosk CPR tại sân bay, trung tâm thương mại và bảo tàng. Người dân chỉ cần bỏ ra năm phút để xem video hướng dẫn, sau đó thực hành trên mô hình có gắn cảm biến. Hệ thống sẽ đưa ra phản hồi ngay lập tức: nếu ép chưa đủ sâu, hệ thống sẽ nhắc nhở mạnh hơn, nếu nhịp điệu chậm, hệ thống sẽ báo nhanh hơn. Không cần huấn luyện viên, không cần các lớp học kéo dài, hàng trăm nghìn người đã có cơ hội trải nghiệm và cảm thấy tự tin hơn khi đối diện với các tình huống thực tế.
Tại Nhật Bản, CPR và AED đã được đưa vào chương trình học phổ thông. Học sinh từ 12-13 tuổi đã được thực hành trên các mô hình có phản hồi, từ đó hình thành kỹ năng cứu người ngay từ khi còn nhỏ. Nhờ vậy, một thế hệ lớn lên với sự sẵn sàng hành động trong những tình huống khẩn cấp.
Tại Việt Nam, một số trường học và doanh nghiệp đã bắt đầu thử nghiệm kiosk CPR tích hợp phản hồi tự động. Người học có thể thực hành ngay trong giờ học hoặc các buổi đào tạo nội bộ, với thiết bị đóng vai trò như một “huấn luyện viên ảo”. Quan trọng hơn, mô hình này giải quyết được nút thắt lớn nhất hiện nay: thiếu giảng viên. Nếu được mở rộng ra các trường học, khu công nghiệp, sân bay hay nhà ga, hàng triệu người dân mỗi năm sẽ có cơ hội tiếp cận CPR một cách đơn giản, chủ động và không phụ thuộc vào bác sĩ.
Chi phí triển khai kiosk CPR tại Việt Nam là hoàn toàn khả thi, ước tính khoảng 5.000 USD cho việc lắp đặt và vận hành trong nhiều năm. So với hiệu quả kinh tế, số lượng người được đào tạo và thời gian triển khai, kiosk CPR vượt trội hơn hẳn so với các phương pháp huấn luyện truyền thống. Hiện nay, một số trường đại học và cơ sở tư thục đã bắt đầu thí điểm, phối hợp với các đơn vị y tế để huấn luyện sơ cấp cứu cho học sinh, sinh viên.
Việt Nam hoàn toàn có thể triển khai mô hình này bằng cách kết hợp nhiều nguồn lực: ngân sách y tế, đóng góp từ các doanh nghiệp thông qua các chương trình trách nhiệm xã hội (CSR) và mô hình hợp tác công – tư. Đây là những cơ chế đã được nhiều quốc gia áp dụng thành công để mở rộng các sáng kiến y tế cộng đồng. Với chi phí đầu tư hợp lý và hiệu quả lan tỏa lớn, chỉ sau 1-2 năm, hàng chục nghìn người dân có thể tiếp cận và thực hành CPR cơ bản.
Câu hỏi đặt ra là: chúng ta sẽ coi CPR là một kỹ năng sống cơ bản của toàn dân, hay vẫn chỉ là “chuyện của ngành y tế”?
Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, để người dân tự giác sử dụng kiosk CPR, cần có một số yếu tố then chốt. Trước hết, kiosk cần được đặt ở những nơi công cộng có mật độ người qua lại lớn, như sân bay, trung tâm thương mại, nhà ga hay trường học, để mọi người dễ dàng tiếp cận.
Bên cạnh đó, cần có một chiến dịch truyền thông rộng rãi, biến việc học CPR trở thành một “chuẩn mực xã hội”, tương tự như giáo dục về phòng cháy chữa cháy hay phòng tránh đuối nước. Ở nhiều quốc gia, CPR đã được tích hợp vào chương trình học phổ thông, hoặc được các doanh nghiệp đưa vào chương trình đào tạo nhân viên, kèm theo các chứng nhận, giải thưởng nhỏ hoặc ghi nhận cộng đồng để tăng động lực.
Một yếu tố quan trọng khác là xây dựng hành lang pháp lý rõ ràng để khuyến khích người dân tham gia cứu giúp, trong đó luật “Good Samaritan” (Luật người tốt) là một mô hình hiệu quả. Tại Trung Quốc, Điều 184 Bộ luật Dân sự (2017) quy định rằng người tự nguyện giúp đỡ người gặp nạn trong tình huống cấp bách, ngay cả khi gây ra thiệt hại, sẽ được miễn trách nhiệm dân sự nếu hành động đó xuất phát từ thiện ý và không nhằm mục đích vụ lợi. Ở các bang của Mỹ như California, luật tương tự cũng bảo vệ người trợ giúp trong trường hợp khẩn cấp.
Những quy định này giúp xóa bỏ tâm lý lo sợ bị kiện tụng hay trách nhiệm pháp lý, một rào cản lớn khiến nhiều người do dự. Nếu áp dụng đồng bộ các biện pháp này, việc triển khai kiosk CPR tại Việt Nam hoàn toàn có thể khuyến khích đông đảo người dân chủ động rèn luyện kỹ năng, giống như cách mà nhiều quốc gia đã thực hiện thành công.
Tôi tin rằng công nghệ có thể mở ra con đường ngắn nhất để phổ cập kỹ năng sơ cấp cứu cho cộng đồng. Để một ngày nào đó, khi có người bất ngờ ngã gục, sẽ có ít nhất một người lao đến, đặt tay đúng vị trí và bắt đầu ép tim. Không ai muốn phải chịu đựng cảm giác bất lực trước những cái chết bất ngờ ngay trước mắt.
Admin
Nguồn: VnExpress
