Vụ không kích bất ngờ của Không quân Israel vào thủ đô Doha của Qatar ngày 9/9 đã gây chấn động khu vực Trung Đông. Mục tiêu của cuộc tấn công là một khu phức hợp được cho là nơi các lãnh đạo cấp cao của Hamas đang gặp mặt, nằm ngay trong khu dân cư đông đúc. Sự việc này đặc biệt gây chú ý bởi Qatar là một quốc gia có chủ quyền, đồng minh của Mỹ và vẫn duy trì quan hệ ngoại giao với Israel.
Hành động táo bạo này của Israel đã làm gia tăng sự bất an trong các quốc gia Arab và Hồi giáo ở Vùng Vịnh. Nhiều nước lo ngại rằng Israel ngày càng sẵn sàng vượt qua mọi giới hạn để tiêu diệt đối thủ, trong khi Mỹ dường như không có động thái cụ thể nào để kiềm chế tình hình. Bên cạnh đó, chiến dịch quân sự của Israel ở Gaza tiếp tục gây ra những thương vong lớn cho dân thường Palestine, bất chấp sự lên án từ cộng đồng quốc tế.
Trước tình hình căng thẳng leo thang, Liên đoàn Arab và Tổ chức Hợp tác Hồi giáo (OIC) đã triệu tập một cuộc họp thượng đỉnh khẩn cấp tại Doha vào ngày 15/9 theo lời kêu gọi của Qatar. Tuy nhiên, trái với kỳ vọng về một tiếng nói thống nhất và mạnh mẽ có thể gây áp lực lên Israel, các quốc gia Arab lại rơi vào bất đồng quan điểm, khiến hội nghị chỉ mang tính biểu tượng.
Trong bài phát biểu khai mạc hội nghị, Quốc vương Qatar Tamim bin Hamad Al-Thani đã lên tiếng chỉ trích mạnh mẽ Israel, cáo buộc nước này không quan tâm đến số phận của các con tin đang bị Hamas giam giữ ở Gaza, mà chỉ muốn biến “Gaza thành một nơi không thể sống được”.
Quốc vương Qatar đặt câu hỏi: “Nếu Israel thực sự muốn tiêu diệt các chỉ huy Hamas, vậy thì còn tham gia đàm phán để làm gì? Nếu họ quan tâm đến việc giải cứu con tin, tại sao lại sát hại các nhà đàm phán?”. Ông thậm chí còn ám chỉ Israel là bên “phản trắc”.
Cuộc họp thượng đỉnh lần này đánh dấu sự tham gia hiếm hoi của cả lãnh đạo Arab Saudi và Iran, Thái tử Mohammed bin Salman và Tổng thống Masoud Pezeshkian, cho thấy Israel đang trở thành một vấn đề cấp bách đến mức hai quốc gia vốn là đối thủ trong khu vực cũng phải tìm kiếm tiếng nói chung.
Tổng thống Iran Pezeshkian nhắc lại vụ Israel không kích Iran hồi tháng 6 và cảnh báo rằng bất kỳ quốc gia nào trong khu vực cũng có thể trở thành mục tiêu tiếp theo của Tel Aviv. Ông nhấn mạnh: “Cuộc tấn công vào Doha đã bộc lộ những tính toán sai lầm và nhận định lệch lạc. Không một quốc gia Arab hay Hồi giáo nào an toàn trước thái độ hung hăng của chính quyền Tel Aviv”.
Lãnh đạo nhiều quốc gia Arab và Hồi giáo khác như Thủ tướng Iraq Mohammed Shia al-Sudani, Tổng thống Palestine Mahmoud Abbas, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan, Vua Jordan Abdullah II và Phó tổng thống Indonesia Gibran Rakabuming Raka cũng đã lên án Israel. Tuy nhiên, Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim cho rằng những lời lên án suông là chưa đủ.
Ông Ibrahim nhấn mạnh: “Lên án không thể ngăn chặn tên lửa. Các tuyên bố không giúp giải phóng Palestine. Cần phải có các biện pháp trừng phạt nghiêm khắc”.
Trước thềm hội nghị thượng đỉnh, các nhà phân tích đã dự đoán về khả năng các quốc gia Arab và Hồi giáo sẽ đóng cửa không phận đối với Israel hoặc hạ cấp quan hệ ngoại giao, gây áp lực buộc Tel Aviv phải xem xét lại chiến lược quân sự và chiến dịch tấn công Gaza.
Tuy nhiên, các quốc gia như Ai Cập, Arab Saudi và Thổ Nhĩ Kỳ lại không muốn đưa ra những phản ứng quyết liệt như vậy, do có những ràng buộc lợi ích nhất định với Israel.
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đồng ý về việc trừng phạt Israel sau vụ tấn công vào Qatar, nhưng nhấn mạnh các nước Vùng Vịnh và Hồi giáo không nên quá mạnh tay. Ông Erdogan cho rằng: “Israel cần bị bóp nghẹt về kinh tế, bởi những kinh nghiệm trước đây cho thấy biện pháp này hữu hiệu”, nhưng không đưa ra chi tiết cụ thể.
Tuyên bố chung sau hội nghị thượng đỉnh chỉ kêu gọi các bên “thực hiện mọi biện pháp pháp lý hữu hiệu để ngăn chặn Israel tiếp tục các hành động chống lại người dân Palestine”.
Ý tưởng đóng cửa không phận hay các lựa chọn quân sự không được đưa ra thảo luận, bởi thế mạnh của Qatar và các nước Vùng Vịnh là “quyền lực mềm”, trong khi lại yếu thế hơn Israel về “sức mạnh cứng”. Theo giới quan sát, việc thành lập một liên minh quân sự Arab tương tự NATO không phải là một phương án khả thi vào thời điểm hiện tại.
Sáu quốc gia thành viên của Hội đồng Hợp tác Vùng Vịnh (GCC), bao gồm Bahrain, Kuwait, Oman, Qatar, Arab Saudi và Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE), đã tổ chức một cuộc họp riêng bên lề hội nghị thượng đỉnh. GCC chỉ quyết định “có bước đi để kích hoạt cơ chế phòng thủ chung và khả năng răn đe của Vùng Vịnh”, mà không đề cập đến các biện pháp cụ thể.
Trong số các thành viên GCC, UAE và Bahrain đã tham gia Hiệp định Abraham do Tổng thống Mỹ Donald Trump làm trung gian và bình thường hóa quan hệ với Israel. Ngày 15/9 vừa qua đánh dấu 5 năm UAE và Bahrain tham gia hiệp định này.
Theo Abdulaziz Alghashian, nhà nghiên cứu tại Diễn đàn Quốc tế Vùng Vịnh, do Liên đoàn Arab không đạt được sự nhất trí về các biện pháp ứng phó cụ thể, Israel có khả năng sẽ xem nhẹ các tuyên bố của họ.
Ông Alghashian nhận định: “Tôi nghĩ nhiều người đã kỳ vọng vào những hành động mạnh mẽ hơn. Các tuyên bố được soạn thảo nhằm gia tăng sức nặng về giọng điệu, nhưng trên thực tế thì không có gì thay đổi về căn bản”.
Andrea Dessi, phó giáo sư về quan hệ quốc tế và chính trị thế giới tại Đại học Rome, Italy, cho rằng hội nghị thượng đỉnh ở Doha đánh dấu sự thay đổi quan điểm trong khối Arab – Hồi giáo về một cấu trúc an ninh mới tại khu vực, đáp ứng lợi ích của họ.
Bà Dessi nhận thấy các nước Arab và Hồi giáo đã có những dấu hiệu xích lại gần nhau, thay đổi trong giọng điệu và tư duy trước các hành động quyết liệt của Israel, nhưng nhấn mạnh rằng họ cần phải đưa ra những biện pháp cụ thể đi kèm.
Bà Dessi kết luận: “Dù thiếu sáng kiến cụ thể, hội nghị thượng đỉnh ở Doha vẫn có vai trò quan trọng, bởi khối Arab và Hồi giáo đã đạt được đồng thuận rằng cấu trúc an ninh khu vực cần phải thay đổi. Chúng ta còn cách xa đích đến đó, nhưng những bước chuyển dịch đã bắt đầu xuất hiện”. Hội nghị thượng đỉnh khép lại, để lại nhiều thách thức và mở ra những hướng đi mới trong bối cảnh khu vực đầy biến động.
Admin
Nguồn: VnExpress
