Theo số liệu từ Viện Dinh dưỡng Quốc gia năm 2021, người Việt Nam tiêu thụ trung bình 9,4 gram muối mỗi ngày, con số này gần gấp đôi so với khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) là dưới 5 gram (tương đương khoảng một thìa cà phê). Đáng chú ý, có đến 70% lượng muối hấp thụ vào cơ thể đến từ việc nêm nếm trực tiếp vào thức ăn và sử dụng các loại nước chấm, chứ không chỉ từ thực phẩm chế biến sẵn.
TS.BS Ngô Thị Kim Oanh từ Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM – Cơ sở 3, cho biết thói quen ăn mặn, nêm nếm đậm đà và sử dụng nhiều đồ chấm đã trở thành một nét văn hóa ẩm thực quen thuộc của người Việt. Trong mâm cơm truyền thống, thường không thể thiếu các món như cá khô, mắm, dưa muối và chén nước chấm.
Bác sĩ Oanh phân tích rằng thói quen này bắt nguồn từ điều kiện bảo quản thực phẩm trước đây. Trong môi trường khí hậu nóng ẩm, khi chưa có tủ lạnh và các phương tiện bảo quản hiện đại, người Việt thường sử dụng phương pháp muối cá, phơi khô, làm mắm, muối dưa để kéo dài thời gian sử dụng của thực phẩm. Qua thời gian, việc tiêu thụ các món ăn mặn không chỉ là giải pháp bảo quản mà còn dần trở thành một phần của khẩu vị.
Thêm vào đó, trong những giai đoạn kinh tế khó khăn, một bữa cơm đơn giản với cá khô, mắm hoặc dưa muối đã là đủ để “đưa cơm”. Ăn mặn không chỉ giúp tiết kiệm thực phẩm mà còn mang lại cảm giác ngon miệng. Thói quen này đã được truyền lại qua nhiều thế hệ và vẫn còn tồn tại đến ngày nay.
Sự khác biệt trong thói quen ăn uống còn thể hiện rõ nét qua văn hóa ẩm thực của từng vùng miền. Miền Bắc có xu hướng ăn mặn để tăng thêm hương vị đậm đà cho món ăn. Miền Trung, với đặc trưng thời tiết khắc nghiệt, nổi tiếng với các món ăn cay mặn. Trong khi đó, miền Nam lại ưa chuộng vị ngọt nhưng cũng không thiếu các loại mắm đặc trưng.
Bác sĩ Phan Thái Tân, chuyên gia về dinh dưỡng và giảm cân, giải thích thêm rằng, trước đây, phần lớn người Việt làm nông và lao động ngoài trời, dẫn đến việc mất nhiều mồ hôi. Do đó, cơ thể có xu hướng “thích” ăn mặn như một cách để bù đắp lượng muối đã mất.
Ngày nay, mặc dù điều kiện sống đã thay đổi, thói quen ăn uống này vẫn còn rất phổ biến. Nhiều người vẫn có thói quen sử dụng nước mắm hoặc các loại nước chấm khác trong bữa ăn, ngay cả khi món ăn đã được nêm nếm gia vị.
Việc sử dụng các loại gia vị công nghiệp như bột ngọt, muối tinh, nước mắm, nước tương công nghiệp tạo ra vị đậm đà, kích thích vị giác, nhưng lại dễ gây ra sự phụ thuộc và khiến người dùng “nghiện” các hương vị này. Các loại thực phẩm chế biến sẵn như mì tôm, xúc xích, đồ ăn đóng gói thường chứa nhiều muối, bột ngọt, đường và dầu tinh luyện, làm tăng ngưỡng vị mặn và khiến cho việc ăn nhạt trở nên khó khăn hơn.
Trẻ em Việt Nam thường ăn chung mâm với người lớn và tiếp xúc sớm với các món ăn có hàm lượng muối cao. Theo thời gian, vị giác của trẻ sẽ dần thích nghi với độ mặn cao, và khi trưởng thành, việc ăn nhạt hơn có thể gây ra cảm giác khó chịu và “không ngon miệng”.
Ngoài ra, trong văn hóa ẩm thực Việt Nam, việc nấu ăn ngon và vừa miệng thường được coi là một biểu hiện của sự chu đáo. Do đó, nhiều người nội trợ có thói quen nêm nếm thêm muối, nước mắm hoặc bột canh để đảm bảo món ăn có hương vị đậm đà và không bị chê là nhạt nhẽo.
Tuy nhiên, thói quen ăn mặn có thể gây ra nhiều hệ lụy cho sức khỏe. Bác sĩ Oanh cho biết việc tiêu thụ quá nhiều muối có thể làm tăng khả năng giữ nước của cơ thể, gây áp lực lên thành mạch máu và dẫn đến tăng huyết áp – một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra đột quỵ và nhồi máu cơ tim. Muối cũng khiến thận phải làm việc quá tải để loại bỏ natri, lâu dần có thể gây suy giảm chức năng thận và sỏi thận.
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc ăn mặn kéo dài có thể gây tổn thương niêm mạc dạ dày, làm tăng nguy cơ nhiễm Helicobacter pylori – một tác nhân chính gây ung thư dạ dày. Ăn mặn cũng khiến cơ thể dễ bị tích nước, gây ra cảm giác nặng nề, phù mặt và phù chân.
Bác sĩ Tân cũng lưu ý rằng thói quen ăn mặn có thể làm tăng nguy cơ loãng xương, do muối kéo theo canxi bị đào thải ra khỏi cơ thể. Đối với trẻ em, việc ăn mặn còn có thể khiến hệ vị giác bị lệ thuộc, dễ hình thành thói quen ăn uống không lành mạnh trong suốt cuộc đời.
Để giảm lượng muối tiêu thụ, Bộ Y tế đã ban hành Chiến lược quốc gia về dinh dưỡng đến năm 2030, trong đó có mục tiêu giảm 30% lượng muối tiêu thụ trong khẩu phần ăn hàng ngày của người dân. Các chương trình truyền thông như “Ăn ít muối hơn để phòng bệnh tăng huyết áp, đột quỵ” đã được triển khai rộng rãi trên cả nước. Tuy nhiên, việc thay đổi thói quen ăn uống đã ăn sâu vào văn hóa là một quá trình lâu dài và đòi hỏi sự kiên trì từ mỗi gia đình và cá nhân.
Nhiều người lo ngại rằng việc giảm muối sẽ làm cho bữa ăn trở nên “nhạt nhẽo”, nhưng trên thực tế, có nhiều cách để điều chỉnh khẩu vị một cách từ từ mà vẫn giữ được hương vị đậm đà của món ăn. Các chuyên gia dinh dưỡng nhấn mạnh rằng việc lạm dụng các loại gia vị công nghiệp không chỉ gây nghiện vị mặn mà còn có thể gây rối loạn hệ vi sinh đường ruột, gai vị giác và nội tiết tố.
Để giảm mặn một cách hiệu quả, cần tuân thủ các nguyên tắc cốt lõi và thực hiện các hành động cụ thể.
Admin
Nguồn: VnExpress
