Trong dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) mới nhất, Bộ Tài chính đề xuất mức thuế tối thiểu 5% áp dụng cho thu nhập tính thuế từ 10 triệu đồng/tháng trở lên (sau khi đã trừ các khoản giảm trừ gia cảnh và chi phí khác). Biểu thuế lũy tiến được điều chỉnh rút gọn còn 5 bậc, tuy nhiên mức thuế suất tối đa vẫn giữ nguyên ở mức 35%, áp dụng cho phần thu nhập tính thuế vượt trên 100 triệu đồng.
Giải thích về đề xuất này, Bộ Tài chính viện dẫn kinh nghiệm quốc tế, cho thấy nhiều quốc gia vẫn duy trì mức thuế suất cao nhất ở mức 35% (như Thái Lan, Indonesia, Philippines) hoặc thậm chí cao hơn như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ (45%). Bộ Tài chính cho rằng việc điều chỉnh thuế suất kết hợp với việc nâng mức giảm trừ gia cảnh và bổ sung các khoản giảm trừ khác (y tế, giáo dục) sẽ giúp giảm tỷ lệ thuế thực tế mà người dân phải nộp trên tổng thu nhập.
Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng mức thuế hiện tại không còn phù hợp và cần được điều chỉnh giảm xuống. Đại diện Công ty TNHH Tư vấn thuế Deloitte Việt Nam nhận định, biểu thuế suất lũy tiến của Việt Nam đang thuộc nhóm cao trong khu vực Đông Nam Á. Mức thuế tối đa 35% hiện tại tương đương với Thái Lan và Philippines, trong khi Singapore chỉ áp dụng mức cao nhất là 24%, còn Malaysia và Myanmar là 30%. Deloitte đề xuất Bộ Tài chính nên điều chỉnh biểu thuế, đồng thời tăng ngưỡng thu nhập tính thuế ở các bậc, đặc biệt là bậc cao nhất, để phù hợp với tốc độ phát triển kinh tế và thu hút nhân lực chất lượng cao.
Bà Nguyễn Thùy Dương, Giám đốc, Trưởng bộ phận tư vấn thuế thu nhập cá nhân của KPMG Việt Nam, phân tích rằng nhiều quốc gia trong khu vực như Thái Lan, Malaysia, Indonesia và Philippines hiện chỉ áp dụng mức thuế suất từ 24% đến 30% cho cùng mức thu nhập từ 80 triệu đồng trở lên.
KPMG cũng phân tích tỷ lệ thu nhập tính thuế so với GDP bình quân đầu người và nhận thấy, ở các bậc thuế từ 5% đến 25% theo đề xuất, Việt Nam phân chia khoảng thu nhập tương đối đồng đều so với Indonesia và Thái Lan, đảm bảo tính lũy tiến và phù hợp với khả năng chịu thuế. Tuy nhiên, ở bậc thuế 35%, Việt Nam đề xuất áp dụng từ 10 lần GDP bình quân đầu người, thấp hơn nhiều so với Thái Lan (20 lần) và Indonesia (62 lần). Điều này dẫn đến việc nhóm người có thu nhập khá và cao phải chịu thuế tối đa quá sớm, trong khi các nước khác chỉ áp dụng mức thuế này cho nhóm có thu nhập rất cao.
Một khảo sát của VnExpress cho thấy, khoảng 73% trong gần 12.700 người tham gia lựa chọn phương án thuế suất thu nhập cá nhân cao nhất là 20-25%. Chỉ có 5% đồng ý với mức thuế cao nhất là 35%, trong khi 7% chọn mức tối đa là 30%.
Các chuyên gia KPMG cho rằng việc điều chỉnh thuế suất cao nhất từ 35% xuống 30% sẽ hợp lý hơn về mặt kinh tế, phù hợp với thông lệ quốc tế và tạo lợi thế cạnh tranh trong việc thu hút nhân lực chất lượng cao. Quan điểm này cũng nhận được sự đồng tình từ Hội Tư vấn thuế và đại lý thuế TP HCM. Hiệp hội các nhà sản xuất ôtô Việt Nam (VAMA) kiến nghị chỉ nên giữ 4 bậc thuế (5%, 10%, 20% và 30%), thay vì duy trì mức 35% như trong dự thảo.
Ngoài việc thu hút và giữ chân nhân tài, các chuyên gia thuế còn nhấn mạnh rằng chính sách thuế hấp dẫn là yếu tố then chốt trong quyết định đầu tư của các doanh nghiệp nước ngoài, đồng thời tạo động lực làm giàu chính đáng, hạn chế tình trạng trốn thuế và chuyển giá.
Mức thuế tối đa 25% cũng nhận được sự đồng thuận từ nhiều phía. Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Nghệ An cho rằng mức này sẽ khuyến khích và động viên người nộp thuế tốt hơn. PGS.TS Phan Hữu Nghị, Phó viện trưởng Viện Ngân hàng – Tài chính (Đại học Kinh tế Quốc dân), cho rằng mức này phù hợp hơn với thực tiễn thu nhập và đảm bảo tính công bằng, hiệu quả trong điều tiết thuế. Ông Nghị tái khẳng định quan điểm rằng mức thuế cao nhất chỉ nên là 25% vì Việt Nam có thu nhập bình quân không cao, nền kinh tế cần tích lũy và đầu tư. Chính sách cũng cần tạo động lực cho người lao động, trong khi thuế thu nhập doanh nghiệp đang ở mức 20%.
Ông Nghị cho rằng, khi thu nhập bình quân đầu người đạt ngưỡng cao, Việt Nam có thể xem xét tăng thuế suất thu nhập cá nhân.
GDP bình quân đầu người của Việt Nam đã tăng liên tục trong những năm qua, đạt 4.700 USD vào năm 2023. Việt Nam đang đặt mục tiêu tăng trưởng cao từ 8% trở lên trong năm nay và đạt mức tăng trưởng hai con số trong giai đoạn tới để gia nhập nhóm các nước có thu nhập cao vào năm 2045.
GS.TS Vũ Minh Khương, Trường Chính sách công Lý Quang Diệu, Đại học Quốc gia Singapore, ước tính nếu GDP bình quân đầu người của Việt Nam tăng 6,5% liên tục trong 20 năm, đến năm 2045, chỉ số này sẽ đạt 15.000 USD – ngưỡng thấp nhất của nhóm các nước có thu nhập cao. Nếu tốc độ này được duy trì, Việt Nam có thể đạt thu nhập bình quân đầu người khoảng 20.000 USD vào năm 2050.
Thuế thu nhập cá nhân là nguồn thu lớn thứ ba trong hệ thống thuế của Việt Nam, sau thuế giá trị gia tăng (VAT) và thuế thu nhập doanh nghiệp. Năm 2023, tổng thu ngân sách Nhà nước lần đầu tiên vượt 2 triệu tỷ đồng, trong đó thuế thu nhập cá nhân ước đạt 189.000 tỷ đồng, tăng 20% so với năm trước. Tỷ trọng của loại thuế này chiếm hơn 9,3% trong tổng thu ngân sách Nhà nước, tăng từ mức 5,3% vào năm 2011.
PGS.TS Phan Hữu Nghị nhận định rằng biểu thuế lũy tiến đảm bảo công bằng theo chiều dọc, nhưng nếu không được thiết kế hợp lý, có thể làm mất đi động lực lao động, đặc biệt trong bối cảnh thu nhập bình quân đang tăng nhanh.
Ông Nghị nhấn mạnh, “Thu nhập tăng 30% nhưng nếu không nới biên độ và điều chỉnh mức thuế tương ứng, người lao động sẽ chịu phần thiệt.” Điều này ảnh hưởng đến tâm lý cống hiến và sự minh bạch trong khai thuế về lâu dài.
Trong trường hợp các nhà hoạch định chính sách vẫn quyết định duy trì mức thuế suất cao 35%, các chuyên gia cho rằng ngưỡng chịu thuế cần được nâng lên. Ông Nguyễn Văn Được, Giám đốc Công ty Kế toán và Tư vấn thuế Trọng Tín, cho rằng phương án này có thể giúp bù đắp nguồn hụt thu thuế từ những người nộp thuế ở các bậc thấp hơn, nhưng nên nâng mức thu nhập áp dụng ngưỡng này lên 120-150 triệu đồng và tăng theo lộ trình, so với mức 100 triệu đồng đang được đề xuất.
Đồng tình với quan điểm này, bà Dương cho rằng nếu giữ mức thuế suất cao nhất là 35%, Việt Nam cần cân nhắc đặt ngưỡng này ở mức tối thiểu 20 lần GDP trên đầu người (tương đương 2,4 tỷ đồng một năm, theo GDP đầu người năm 2024) thay vì mức 10 lần như hiện nay. Phương án này tương đương với việc nâng ngưỡng chịu thuế của bậc cao nhất lên 120 triệu đồng một tháng.
Admin
Nguồn: VnExpress
