Helge Hellevang, nhà khoa học địa chất môi trường tại Đại học Oslo, Na Uy, và là tác giả chính của một nghiên cứu đăng trên tạp chí Science of the Total Environment, đã xem xét các tài liệu liên quan đến sự hình thành các hố lớn ở bán đảo Yamal và Gyda. Nghiên cứu này được thúc đẩy bởi sự thiếu hụt các giải thích thỏa đáng về lý do tại sao các hố này chỉ xuất hiện ở hai bán đảo Siberia mà không phải ở các khu vực khác thuộc vùng đất đóng băng vĩnh cửu rộng lớn ở Bắc Cực.
Để làm sáng tỏ vấn đề này, Tiến sĩ Hellevang và các đồng nghiệp đã tiến hành phân tích kỹ lưỡng dữ liệu quan sát được công bố bằng cả tiếng Anh và tiếng Nga. Dựa trên những dữ liệu này, họ đã xây dựng một mô hình máy tính để mô phỏng nguồn gốc của các hố. Khu vực Siberia này nổi tiếng với trữ lượng khí tự nhiên dồi dào, và nhóm nghiên cứu nhận thấy rằng bán đảo Yamal và Gyda có dấu hiệu lớp đất đóng băng vĩnh cửu mỏng dần liên quan đến các đứt gãy và khe nứt trong lớp đá nền, gây ra bởi hoạt động kiến tạo. Tiến sĩ Hellevang nghi ngờ rằng các đứt gãy này đóng một vai trò quan trọng trong việc hình thành các miệng hố rò rỉ khí gas.
Các miệng hố rò rỉ khí gas khổng lồ (GEC) lần đầu tiên được phát hiện ở bán đảo Yamal và Gyda thuộc tây Siberia vào năm 2012. Chúng có thể sâu tới 50 mét, và các vụ phun trào đất đá từ các hố này có thể văng xa hàng trăm mét. Mô hình máy tính của nhóm nghiên cứu cho thấy rằng, điều kiện dẫn đến các vụ nổ là khí gas phun lên qua các khe đứt gãy và tích tụ trong các khoang rỗng bên dưới lớp đất đóng băng vĩnh cửu cứng chắc. Khi nhiệt độ tăng lên, lớp đất đóng băng vĩnh cửu tan chảy, làm suy yếu “nắp” của khoang rỗng. Đồng thời, áp suất bên trong khoang tăng lên do nhiệt độ cao, giải phóng khí gas bị mắc kẹt dưới băng. Nếu áp suất trong khoang rỗng vượt quá một ngưỡng nhất định, toàn bộ cấu trúc có thể nổ tung.
Kể từ lần đầu tiên được phát hiện vào năm 2012, các nhà nghiên cứu đã tìm thấy ít nhất 17 miệng hố rò rỉ khí gas trên hai bán đảo. Theo Hellevang, hiện tượng này có thể trở nên phổ biến hơn trong tương lai. Khi khí quyển tiếp tục ấm lên và lớp đất đóng băng vĩnh cửu tiếp tục suy yếu, khả năng xuất hiện thêm nhiều vụ nổ mới là rất cao.
Tuy nhiên, mô hình do nhóm của Hellevang phát triển vẫn còn một số hạn chế. Cụ thể, nó không giải thích được quá trình hình thành các khoang chứa khí gas dưới lòng đất. Một khả năng là các vụ nổ tạo hố đã xảy ra trong quá khứ nhưng không được phát hiện do số lượng quan sát vệ tinh còn hạn chế và dân cư thưa thớt trong khu vực. Thêm vào đó, một số mảnh vỡ có thể rơi trở lại và lấp đầy miệng hố sau vụ nổ, khiến cho miệng hố ban đầu có khả năng sâu hơn so với quan sát hiện tại.
Lauren Schurmeier, một nhà nghiên cứu tại Đại học Hawaii, đưa ra giả thuyết: “Những miệng hố này nhanh chóng biến thành hồ khi băng tan chảy hoặc đọng nước, vì vậy có thể mọi người không chú ý đến chúng trước đây.” Trong các nghiên cứu tiếp theo, Hellevang và các đồng nghiệp dự định quan sát quá trình tiến hóa của các miệng hố thành hồ qua nhiều năm, và so sánh chúng với các hồ khác trong khu vực để hiểu rõ hơn về sự hình thành và phát triển của chúng.
Admin
Nguồn: VnExpress
