Thống kê từ VnExpress cho thấy trong 12 năm qua, lịch nghỉ Tết Nguyên đán thường tuân theo công thức chung: một ngày trước Tết và bốn ngày sau Tết, hoặc hai ngày trước Tết và ba ngày sau Tết. Cách bố trí này tương tự như nguyên tắc đã được áp dụng khi quyết định phương án nghỉ Tết.
Trước đây, Bộ Luật Lao động 1994 quy định kỳ nghỉ Tết Âm lịch là 4 ngày, bao gồm một ngày cuối năm và ba ngày đầu năm Âm lịch. Nếu các ngày này trùng với ngày nghỉ hàng tuần, người lao động sẽ được nghỉ bù vào ngày kế tiếp. Đến Bộ luật Lao động 2012, kỳ nghỉ Tết Âm lịch được tăng lên 5 ngày và không còn giữ nguyên tắc cũ. Dù không được quy định cụ thể trong luật, số ngày nghỉ cụ thể do Thủ tướng quyết định, dựa trên đề xuất của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội (nay là Bộ Nội vụ) sau khi thống nhất với các bộ liên quan. Bộ luật Lao động 2019 cũng quy định nghỉ Tết Nguyên đán 5 ngày, và hằng năm, Thủ tướng sẽ quyết định cụ thể ngày nghỉ dựa trên tình hình thực tế.
Trong 13 năm qua, bao gồm cả phương án nghỉ Tết Bính Ngọ 2026 vừa được đề xuất, có 7 kỳ nghỉ Tết người lao động được nghỉ liên tục 9 ngày, còn lại 6 năm nghỉ 7 ngày. Ngày nghỉ thường bắt đầu từ 1 hoặc 2 ngày trước Tết, và ngày làm việc trở lại thường rơi vào mùng 6 hoặc mùng 7. Lịch nghỉ Tết này áp dụng cho công chức, viên chức khu vực hành chính; đối với người lao động khác, việc bố trí lịch nghỉ được quy định mở hơn và do người sử dụng lao động quyết định, thông báo trước 30 ngày.
Trong 12 năm qua, lịch nghỉ Tết có thể được chia thành 3 trường hợp, tùy thuộc vào ngày mùng 1 Tết là thứ mấy trong tuần.
Trường hợp 1: Nếu mùng 1 Tết rơi vào thứ 2, 3, hoặc 4, người lao động sẽ được nghỉ liên tục 9 ngày, bao gồm 5 ngày nghỉ chính thức và 4 ngày cuối tuần. Các năm 2016, 2019, 2022, 2025 và dự kiến 2026 thuộc trường hợp này. Phương án này luôn đúng khi mùng 1 Tết là thứ 2, 3, hoặc 4, vì luôn có trọn vẹn 5 ngày Tết trong tuần.
Trường hợp 2: Nếu mùng 1 Tết là thứ 5, như năm 2015, phương án nghỉ Tết chính thức kéo dài từ 27 tháng Chạp đến mùng 5 Tết. Để có 9 ngày nghỉ liên tiếp, người lao động phải hoán đổi một ngày làm việc trước Tết (28 tháng Chạp). Nếu không, kỳ nghỉ có thể chỉ kéo dài 7 ngày, tùy thuộc vào quyết định của Thủ tướng.
Trường hợp 3: Nếu mùng 1 Tết rơi vào thứ 6, thứ 7, hoặc chủ nhật, như 7 năm trong 12 năm qua, người lao động thường được nghỉ 7 ngày liên tục. Riêng năm 2014, kỳ nghỉ kéo dài 9 ngày do Thủ tướng cho phép hoán đổi hai ngày làm việc trước và sau ngày nghỉ chính thức. Vào thời điểm đó, Chính phủ cho rằng việc nghỉ 9 ngày sẽ giúp giảm tải cho giao thông, giảm tai nạn và tăng thời gian mua sắm cho người dân, tránh tình trạng bỏ việc để sắm Tết.
Phân tích lịch nghỉ Tết trong 12 năm qua cho thấy việc chọn nghỉ 7 hay 9 ngày không có công thức cố định mà phụ thuộc vào quyết định cuối cùng của Thủ tướng. Ví dụ, vào các năm 2014, 2018 và 2021, mùng 1 Tết đều rơi vào thứ 6. Tuy nhiên, năm 2014, kỳ nghỉ Tết kéo dài 9 ngày nhờ hoán đổi 2 ngày làm việc, trong khi hai năm còn lại chỉ nghỉ 7 ngày. Phương pháp hoán đổi ngày nghỉ để kéo dài kỳ nghỉ Tết cũng chỉ được áp dụng trong hai năm đầu sau khi Bộ luật Lao động 2012 có hiệu lực (năm 2014 và 2015), và không còn được sử dụng trong các năm sau đó.
Ông Phạm Minh Huân, nguyên Thứ trưởng Bộ Lao động Thương binh và Xã hội, cho rằng cần có một nguyên tắc thống nhất để sắp xếp và công bố lịch nghỉ Tết sớm hàng năm, thay vì phải đến tháng 9-10 mới trình xin ý kiến Thủ tướng. Theo ông, nguyên tắc này phải đảm bảo đủ 5 ngày nghỉ Tết chính thức, kèm theo quy định hoán đổi ngày làm việc liền kề theo luật. Nếu ngày nghỉ chính thức và cuối tuần không trùng nhau, tạo ra “khoảng trống” 1-2 ngày, thì nên bố trí làm bù trước hoặc sau Tết.
Ông Huân cũng cho rằng Nhà nước cần quy định rõ số ngày tối đa của kỳ nghỉ Tết. Chỉ khi áp dụng hết các nguyên tắc này mà vẫn không tìm được phương án hợp lý, Bộ mới cần xin ý kiến Thủ tướng. Việc lấy ý kiến các bộ ngành rồi trình Chính phủ thường kéo dài vài tháng, trong khi người dân cần biết sớm để mua vé tàu xe, lên kế hoạch về quê ăn Tết, và doanh nghiệp cũng chủ động hơn trong sản xuất, kinh doanh. Tuy nhiên, do luật đã quy định, năm nào cũng phải lấy ý kiến, dẫn đến tình trạng “đến hẹn lại lên”.
TS. Bùi Sỹ Lợi, nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội, cũng đồng tình rằng việc xin ý kiến các bộ ngành hiện nay mang tính hình thức, với tình trạng nơi trả lời, nơi không, hoặc phản hồi quá chậm. Trong khi Bộ luật Lao động 2019 đã quy định rõ nguyên tắc hoán đổi, nghỉ bù, nghỉ liền kề thì chỉ cần căn cứ vào đó để áp dụng. Do đó, ông cho rằng “việc thực hiện chỉ nên báo cáo Thủ tướng và rút gọn quy trình lấy ý kiến, tránh rườm rà”. Ông đề xuất Bộ Nội vụ nên đưa ra nguyên tắc bố trí lịch nghỉ lễ, Tết hàng năm và gửi văn bản để Thủ tướng thông báo sớm, hoặc Chính phủ có thể giao quyền quyết định cho Bộ Nội vụ để công bố sớm từ đầu năm.
Các chuyên gia nhấn mạnh rằng dù áp dụng nguyên tắc nào, cũng cần đảm bảo “nghỉ dài nhất, có lợi nhất” cho người lao động, đặc biệt là những người làm việc xa quê. Đây cũng là một giải pháp giúp giảm ùn tắc giao thông vào những ngày giáp Tết.
Ông Phạm Minh Huân cho rằng nếu phải làm bù nhưng đổi lại được nghỉ dài ngày để về quê, người dân vẫn sẵn lòng chấp nhận. “Tết với nhiều người gần như là dịp đoàn viên duy nhất trong năm, nghỉ ít thì chưa kịp thăm nom họ hàng họ đã phải trở lại thành phố. Thực chất nói nghỉ Tết 7-9 ngày nhưng là nhờ nối tiếp ngày cuối tuần, còn chính thức chỉ có 5 ngày”, ông nói. Ông cũng kiến nghị khi sửa Bộ luật Lao động nên nghiên cứu tăng số ngày nghỉ lễ, Tết trong năm và giảm giờ làm cho người lao động trong khu vực doanh nghiệp.
Admin
Nguồn: VnExpress
