Ngày xưa, một quả đá phạt trực tiếp ngay trước vòng cấm địa luôn là mối đe dọa thường trực. Khán giả nín thở chờ đợi, còn thủ môn thì thấp thỏm lo sợ bóng bay vào lưới. Dù vẫn còn những khoảnh khắc xuất thần như cú sút phạt tuyệt đẹp của Julian Alvarez vào lưới Real Madrid hay cú “nã đại bác” của Dominik Szoboszlai trong trận Liverpool gặp Arsenal, nhưng những bàn thắng từ đá phạt hàng rào ngày càng trở nên hiếm hoi.
Sự bất ngờ mà mỗi bàn thắng từ chấm đá phạt ở cự ly ngoài vòng cấm mang lại, ví dụ như cú đúp của Declan Rice vào lưới Real Madrid tại Champions League mùa trước, hay màn trình diễn ấn tượng của Alejandro Grimaldo trong màu áo Bayer Leverkusen, càng cho thấy rõ sự khan hiếm của những khoảnh khắc ấy.
Thống kê đã chứng minh sự suy giảm này. Tại La Liga, mùa giải 2025-2026 mới chỉ chứng kiến vỏn vẹn 4 bàn thắng từ đá phạt trực tiếp. Trong giai đoạn 2015-2020, con số này thường xuyên vượt quá 25 bàn mỗi mùa, thậm chí có thời điểm lên đến 34 bàn. Sự sụt giảm này trùng hợp với việc những bậc thầy đá phạt như Cristiano Ronaldo và Lionel Messi rời giải, đồng thời các trọng tài cũng có xu hướng nương tay hơn, ít thổi phạt những lỗi gần khu vực cấm địa. Mùa giải 2013-2014, La Liga từng có tới 536 quả đá phạt trực tiếp, nhưng đến mùa 2023-2024, con số này chỉ còn 335.
Đây là một xu hướng mang tính toàn cầu. Tại Ngoại hạng Anh, thập niên 2000 chứng kiến trung bình hơn 30 bàn thắng từ đá phạt hàng rào mỗi mùa, nhưng con số này hiện chỉ còn khoảng 14. Dữ liệu từ Stats Perform cho thấy, từ năm 2007 đến 2014, trung bình mỗi mùa có 32 bàn thắng từ đá phạt trực tiếp, nhưng đến mùa 2023-2024, con số này chỉ còn 11. Tương tự La Liga, số lượng các quả phạt hàng rào ở Ngoại hạng Anh cũng giảm dần, trung bình khoảng 10% mỗi mùa kể từ 2008-2009.
Các giải vô địch quốc gia hàng đầu khác như Italy, Pháp và Đức cũng cho thấy xu hướng tương tự, với số liệu sụt giảm mạnh trong 5 năm qua. Tỷ lệ chuyển hóa các quả đá phạt hàng rào thành bàn thắng ở các giải đấu này cũng giảm từ 7,5% xuống còn 5%.
Vậy đâu là nguyên nhân dẫn đến sự thay đổi này? Trong bóng đá hiện đại, sức mạnh và độ chính xác thôi là chưa đủ. Những nghiên cứu sâu rộng về phòng ngự đã làm giảm đáng kể khả năng thành công của những quả sút phạt hàng rào. Thủ môn nghiên cứu kỹ lưỡng các kiểu sút của đối phương, hàng rào được xếp đặt chính xác đến từng milimet, và ngày càng nhiều huấn luyện viên ưu tiên các pha phối hợp được tập luyện kỹ càng hơn là một cú sút phạt trực tiếp, vốn được đánh giá là có tỷ lệ thành bàn thấp.
Sự tiến bộ vượt bậc trong phân tích dữ liệu và việc các câu lạc bộ ngày càng ứng dụng chúng đã khiến các đội bóng thận trọng hơn trong việc lựa chọn phương án thực hiện các quả đá phạt. Việc sử dụng phổ biến chỉ số bàn thắng kỳ vọng (xG) cũng khiến khoảng cách trung bình của các cú sút giảm 3,3 mét trong 15 năm qua tại 5 giải đấu hàng đầu châu Âu, và điều này cũng được phản ánh rõ trong các tình huống đá phạt.
Nếu như trước đây, các quả đá phạt ở khu vực 1/3 cuối sân thường được xem là cơ hội “ăn may” của các chuyên gia, thì giờ đây, các đội bóng coi chúng như vũ khí thực sự để ghi bàn. Tuy nhiên, khi đã được xem là “cơ hội thực sự”, cách thức tìm kiếm bàn thắng không còn đơn thuần dựa vào đôi chân của người sút phạt, mà thông qua các pha dàn xếp phức tạp, bất kể là phối hợp bóng sống hay các tình huống đánh đầu trong vòng cấm sau một pha đá phạt.
Theo Opta, khoảng cách trung bình để thực hiện một cú sút từ đá phạt ở 1/3 cuối sân đã giảm từ 29,5 mét trong mùa giải 2008-2009 xuống còn 27,6 mét trong mùa giải 2022-2023. Điều này cho thấy cách tiếp cận với các tình huống cố định ngày càng tỉ mỉ hơn. Việc số lượng các quả đá phạt trực tiếp ở 1/3 cuối sân giảm vừa là hệ quả của sự thay đổi trong cách tiếp cận trận đấu, vừa là nguyên nhân khiến các đội phải “trau chuốt” và tính toán hơn mỗi khi có cơ hội từ bóng cố định ngoài vòng cấm.
Sự khoan dung hơn của các trọng tài không chỉ diễn ra ở La Liga mà còn là một xu hướng phổ biến. Các “vị vua áo đen” bỏ qua nhiều tình huống mà trước đây có thể dễ dàng thổi phạt, tạo cơ hội đá phạt trực tiếp cho đội tấn công. Sự ra đời của VAR cũng khiến các trọng tài có xu hướng ỷ lại, tin rằng những lỗi nghiêm trọng sẽ được phát hiện nếu họ bỏ sót.
Sự phổ biến của lối chơi kiểm soát bóng và triển khai tấn công chậm rãi từ tuyến dưới cũng khiến các đội ít kiếm được các quả đá phạt ở 1/3 cuối sân hơn. Giả thuyết là một hậu vệ sẽ dễ mắc sai lầm hơn khi đối mặt với các pha tấn công nhanh của đối phương. Số lần phạm lỗi trung bình ở 1/3 cuối sân mỗi trận tại 5 giải đấu hàng đầu châu Âu đã giảm từ 20 đến 30% trong thập kỷ qua.
Yếu tố con người cũng đóng vai trò quan trọng. Thế hệ những “xạ thủ” lừng danh như Juninho, David Beckham hay Marcos Assuncao đã không còn. James Ward-Prowse ở Anh hay Grimaldo ở Đức là những ngoại lệ hiếm hoi. Ngay cả những đội bóng hàng đầu như Real Madrid hay Barcelona cũng không có một chuyên gia sút phạt cố định. Trong trận đấu với PSG, Lamine Yamal đã thử vận may với một quả đá phạt hàng rào, nhưng cú sút của anh lại đi vọt xà ngang.
Điều này càng củng cố thêm nhận định rằng các “xạ thủ” đang dần biến mất, khiến những bàn thắng từ sút phạt hàng rào trực tiếp trở nên “quý hiếm” trong bóng đá hiện đại. Phải chăng, chúng ta đang chứng kiến sự lụi tàn của một nghệ thuật từng làm say đắm hàng triệu trái tim?
Admin
Nguồn: VnExpress
