Ngày 9/9, một sự kiện chấn động đã xảy ra: máy bay chiến đấu Israel bất ngờ phóng tên lửa vào một khu dân cư yên bình ở Doha, Qatar, nơi các thành viên Hamas đang họp mặt. Hành động này, diễn ra trên Biển Đỏ, đã gây ra làn sóng phẫn nộ từ các chính phủ Trung Đông và cả Mỹ, đồng thời đe dọa nghiêm trọng đến triển vọng ngừng bắn mong manh giữa Israel và Hamas.
Tuy nhiên, chỉ 20 ngày sau, một hình ảnh trái ngược đã xuất hiện: Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu và Tổng thống Mỹ Donald Trump đứng cạnh nhau tại Nhà Trắng, cùng tuyên bố ủng hộ một kế hoạch được kỳ vọng sẽ chấm dứt cuộc chiến kéo dài gần hai năm. Tổng thống Trump thậm chí còn gọi đây là “ngày rất trọng đại, ngày tươi đẹp, có thể là một trong những ngày vĩ đại nhất lịch sử nền văn minh nhân loại”.
Điều đáng nói là cuộc tấn công của Israel không những không hạ sát được các mục tiêu cấp cao của Hamas mà còn thúc đẩy Tổng thống Trump và các cố vấn gây áp lực buộc Thủ tướng Netanyahu phải chấp nhận một khuôn khổ hòa bình. Điều này diễn ra sau nhiều tháng chính quyền Mỹ dường như “nhắm mắt làm ngơ” trước các hành động gây tranh cãi của Tel Aviv.
Kế hoạch hòa bình này đã có một bước tiến quan trọng vào tối ngày 3/10, khi Hamas tuyên bố đồng ý thả toàn bộ con tin Israel đang bị giữ ở Gaza, cũng như thi thể những người đã thiệt mạng, để đáp lại đề xuất. Giờ đây, cả thế giới đang dõi theo phản hồi cuối cùng từ Hamas, chờ đợi xem liệu nó có đáp ứng được yêu cầu của Israel và Nhà Trắng hay không.
Giáo sư Ned Lazarus từ Trường Quốc tế Elliott thuộc Đại học George Washington nhận định: “Bất kể kết quả ra sao, đây có lẽ là động thái ngoại giao thành công nhất đến nay của chính quyền Trump, khi Mỹ cùng các quốc gia Arab và Hồi giáo đã thúc đẩy được Israel đồng ý với kế hoạch”.
**Cuộc Tập Kích Bất Ngờ**
Một ngày trước cuộc tấn công của Israel vào Doha, Steve Witkoff, đặc phái viên Trung Đông của chính quyền Mỹ, và Jared Kushner, con rể của Tổng thống Trump, đã có cuộc họp tại Miami với Ron Dermer, cố vấn thân cận của Thủ tướng Netanyahu. Trong hơn ba tiếng, họ đã thảo luận về các đề xuất ngừng bắn mà họ dự định trình bày với Qatar và sau đó là Hamas.
Đáng chú ý, Dermer không hề hé lộ bất kỳ dấu hiệu nào về việc Israel sắp thực hiện một cuộc tấn công bất ngờ tại Doha.
Kushner, người từng là đặc phái viên Trung Đông trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, đã xây dựng mối quan hệ kinh doanh chặt chẽ với các nhà lãnh đạo khu vực. Gần đây, anh còn hợp tác với cựu Thủ tướng Anh Tony Blair để xây dựng một kế hoạch hậu chiến cho Gaza, kế hoạch này đã được trình lên Nhà Trắng vào tháng 8.
Sau cuộc họp ngày 8/9 tại Miami, Dermer đã dành nhiều giờ để liên lạc qua điện thoại với một quan chức Qatar. Tuy nhiên, chỉ khoảng 12 tiếng sau, máy bay Israel đã phóng tên lửa vào một cuộc họp của Hamas tại thủ đô Qatar, nơi có sự tham gia của Khalil al-Hayya, một nhà đàm phán hàng đầu của Hamas, người đóng vai trò quan trọng trong việc lên kế hoạch cho cuộc đột kích ngày 7/10/2023 vào Israel.
Chính phủ Qatar vốn đóng vai trò trung gian hòa giải trong cuộc xung đột Gaza, và một số lãnh đạo chính trị hàng đầu của Hamas đã sinh sống ở Doha trong nhiều năm.
Tổng thống Trump và Witkoff chỉ biết về cuộc tấn công của Israel ngay sau khi nó xảy ra. Witkoff ngay lập tức liên lạc với các đầu mối ở Qatar, nhưng đã quá muộn. Tên lửa đã đánh trúng một khu nhà dân cư nơi các thành viên Hamas sinh sống, khiến một sĩ quan an ninh Qatar và con trai của al-Hayya thiệt mạng, nhưng không có lãnh đạo cấp cao nào của Hamas bị thương.
Witkoff vô cùng tức giận và đã gọi điện cho Thủ tướng Qatar Mohammed bin Abdulrahman al-Thani để khẳng định rằng Nhà Trắng không liên quan đến cuộc tấn công. Ông cũng liên lạc với các chính phủ Arab khác để truyền đạt thông điệp tương tự.
Qatar cảm thấy sốc và bị phản bội. Họ trút giận lên Mỹ, cho rằng Washington đã không thể hoàn thành vai trò trung gian hòa giải. Họ nói với Kushner rằng Doha đã hành động với thiện chí, nhưng lại bị Israel tấn công như thể họ là đại diện của Hamas.
Trong một cuộc họp báo tại Doha, Thủ tướng al-Thani nhấn mạnh rằng khu vực “cần có phản ứng đối với những hành động man rợ như vậy”. Ông cáo buộc chính phủ Israel đang cố gắng “phá hoại mọi nỗ lực kiến tạo hòa bình”.
Qatar ngay lập tức đình chỉ vai trò trung gian của mình, và các cuộc đàm phán lâm vào bế tắc.
Tuy nhiên, một số quan chức Nhà Trắng lại coi cuộc tấn công thất bại của Israel là một cơ hội. Thủ tướng Netanyahu đã hành động với hy vọng làm suy yếu kẻ thù, nhưng cuộc tấn công đã phản tác dụng, gây ra sự phẫn nộ từ Mỹ và các chính phủ Arab có ảnh hưởng. Các quan chức Nhà Trắng tin rằng họ có thể tận dụng tình hình này để buộc Thủ tướng Netanyahu phải nhượng bộ về một số vấn đề mà ông đã phản đối từ lâu.
Ngày 15/9, Qatar triệu tập một hội nghị thượng đỉnh khẩn cấp của các quốc gia Arab và Hồi giáo tại Doha, và các nhà lãnh đạo tham dự đã đưa ra những lời chỉ trích mạnh mẽ nhằm vào Israel.
Ở hậu trường, các quan chức từ một số quốc gia đã hợp tác để đưa ra một danh sách các yêu cầu mà họ muốn thêm vào thỏa thuận tiềm năng, bao gồm việc cấm Israel tiếp tục các hoạt động quân sự, sáp nhập, chiếm đóng lãnh thổ hoặc cưỡng bức di dời người Palestine ở Gaza.
**Cam Kết Của Mỹ**
Các quan chức Qatar đã đến New York vài ngày trước khi Đại hội đồng Liên Hợp Quốc bắt đầu tuần họp cấp cao vào ngày 22/9. Họ mang theo những yêu cầu của khối Arab để trình bày trực tiếp với các quan chức Mỹ.
Trong cuộc họp vào ngày 20/9, Thủ tướng al-Thani đã nêu ra các yêu cầu với Witkoff và Kushner. Ông nhấn mạnh rằng họ cần đảm bảo từ Mỹ rằng Israel sẽ không tấn công Qatar nữa.
Ngày 23/9, Tổng thống Trump và Witkoff đã triệu tập một cuộc họp với các quan chức cấp cao từ các quốc gia Arab và Hồi giáo để vạch ra những nét chính của kế hoạch hòa bình.
Trong phần trình bày của mình, Witkoff đã khéo léo xử lý những vấn đề nhạy cảm bằng cách lựa chọn ngôn từ cẩn trọng: ông nói rằng Hamas cần “giải trừ” vũ khí thay vì “đầu hàng”. Ông cũng nhấn mạnh các nội dung trong kế hoạch, chẳng hạn như việc Israel rút quân khỏi Gaza theo từng giai đoạn, người Palestine vẫn ở lại Gaza, con tin được trao trả và các tay súng Hamas được hưởng lệnh ân xá. Nhìn chung, kế hoạch này đã được phía Arab đón nhận tích cực.
Một đại diện Arab đã hỏi liệu Mỹ có ủng hộ giải pháp hai nhà nước hay không. Nhận thấy đây là một vấn đề gây chia rẽ, cả ông Trump và Witkoff đều né tránh câu hỏi. Những người khác hỏi Tổng thống làm thế nào ông có thể đảm bảo rằng Thủ tướng Netanyahu sẽ đồng ý với kế hoạch và thực sự tuân thủ nó.
Tổng thống Trump cam kết sẽ gây sức ép với Thủ tướng Netanyahu. Ông yêu cầu Ngoại trưởng Marco Rubio tổ chức cuộc họp tiếp theo vào ngày hôm sau. Tại khách sạn Lotte New York Palace, ông Rubio đã trình bày thỏa thuận bằng văn bản với các đối tác Arab và Hồi giáo.
**Lời Xin Lỗi và Thỏa Thuận**
Câu hỏi đặt ra lúc bấy giờ là liệu Tổng thống Trump có thể thực hiện lời hứa của mình hay không.
Một tuần trước khi phiên họp của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc diễn ra, Thủ tướng Netanyahu đã yêu cầu gặp Tổng thống Trump tại Nhà Trắng, theo hai quan chức Mỹ giấu tên. Tuy nhiên, ông Netanyahu sau đó nói với các phóng viên rằng mình “được mời” đến Washington, khiến các cố vấn của ông Trump nổi giận.
Mặc dù vậy, một số quan chức thân cận với Thủ tướng Netanyahu tin rằng miễn là Tổng thống Trump không tìm cách ngăn cản các mục tiêu quân sự của Israel, việc các cố vấn Mỹ có bất mãn đến đâu cũng không quan trọng.
Ngày 25/9, Witkoff và Kushner đã tổ chức các cuộc họp căng thẳng ở New York với Thủ tướng Israel. Họ nhận được sự hậu thuẫn từ Tổng thống Trump để có thể giữ vững lập trường trước những phản đối từ Thủ tướng Netanyahu. Các cuộc đàm phán kéo dài hàng giờ.
Một phiên họp còn kéo dài hơn nữa đã diễn ra ba ngày sau đó. Ngày 28/9, khi phái đoàn Mỹ và Israel gặp nhau tại khách sạn Loews Regency ở New York, họ đã tranh luận về hàng loạt vấn đề lớn nhỏ, từ những từ ngữ cụ thể được sử dụng trong văn kiện cho đến các vấn đề thực chất hơn về cách thức quản lý Dải Gaza hậu xung đột.
Thủ tướng Netanyahu tỏ ra hoài nghi về kế hoạch. Ông liên tục tìm cách điều chỉnh ngôn ngữ nhằm giảm bớt các cam kết của Israel và tạo ra những lỗ hổng để khiến Hamas có vẻ sẽ muốn vi phạm thỏa thuận.
Đặc biệt, Thủ tướng Netanyahu muốn loại bỏ tất cả các chi tiết liên quan đến việc thành lập Nhà nước Palestine. Ông muốn Chính quyền Palestine không điều hành bất cứ công việc gì ở Gaza, đồng thời thêm các điều khoản hạn chế vào đề xuất rút quân Israel khỏi Gaza, nhằm đảm bảo rằng quân đội Israel sẽ không phải rút lui hoàn toàn.
Tổng thống Trump thường xuyên gọi điện đến cuộc họp. Đôi khi, ông nói chuyện trực tiếp với Thủ tướng Netanyahu và những lúc khác lại bàn chiến lược riêng với đặc phái viên Witkoff cùng con rể Kushner.
Đến cuối ngày 28/9, Mỹ và Israel đã đạt được sự đồng thuận về kế hoạch. Không rõ chính xác Tổng thống Trump đã đồng ý thay đổi điều gì, nhưng có vẻ như Thủ tướng Netanyahu đã tìm cách điều chỉnh văn bản theo hướng có lợi cho Israel, đặc biệt về vấn đề rút quân khỏi Gaza. Tuy nhiên, kế hoạch vẫn đề cập một cách mơ hồ đến “lộ trình đáng tin cậy dẫn đến quyền tự quyết và Nhà nước Palestine”, điều mà ông Netanyahu phản đối.
Các nước Arab tỏ ra thất vọng với một số thay đổi mà Thủ tướng Netanyahu đã giành được. Họ thúc giục các đối tác Mỹ hoãn công bố toàn bộ chi tiết kế hoạch vì lo lắng rằng Hamas sẽ không đồng ý. Họ nói rằng họ muốn chỉnh sửa thêm để khiến nó khả thi hơn.
Tuy nhiên, Tổng thống Trump lại hài lòng với văn bản này và khẳng định muốn công bố nó. Nhưng trước hết, Thủ tướng Netanyahu cần xin lỗi Qatar vì vụ tấn công tên lửa ngày 9/9, điều mà chính phủ Qatar khẳng định là yêu cầu bắt buộc. Trong hơn một tuần, ông Trump đã thuyết phục ông Netanyahu về việc xin lỗi, nhấn mạnh rằng ngay cả bản thân ông đôi khi cũng phải làm vậy.
Ngay trước khi công bố kế hoạch vào ngày 29/9, Tổng thống Trump và Thủ tướng Netanyahu đã ngồi cạnh nhau trong Phòng Bầu dục. Tại đây, Thủ tướng Netanyahu, với vẻ mặt nghiêm nghị, cầm điện thoại và đọc lời xin lỗi ông tự viết gửi tới người đồng cấp Qatar.
Từ cuộc tấn công bất ngờ của Israel vào Doha đến lời xin lỗi và thỏa thuận đạt được tại Nhà Trắng, những diễn biến này cho thấy một nỗ lực ngoại giao đầy kịch tính và phức tạp, với hy vọng mang lại hòa bình cho khu vực Trung Đông đầy bất ổn. Liệu kế hoạch này có thành công hay không, thời gian sẽ trả lời.
Admin
Nguồn: VnExpress
