Trong một buổi giảng dạy tại một trường đại học, tôi đã chứng kiến sự khác biệt lớn giữa lý thuyết và thực tế. Theo lịch trình, lớp học bắt đầu lúc 8 giờ sáng, nhưng thực tế thường trễ đến 9 giờ. Buổi chiều cũng tương tự, dự kiến 13 giờ nhưng thường 13 giờ 30 mới bắt đầu.
Điều đáng ngạc nhiên là, trong phần đánh giá cuối buổi, một sinh viên lại viết: “Học sớm quá, em đói + buồn ngủ T.T”. Thật khó tin khi lớp đã trễ cả tiếng vào buổi sáng và nửa tiếng vào buổi chiều, mà vẫn có sinh viên cảm thấy “sớm”.
Khi tôi hỏi về việc lớp học thường xuyên trễ giờ, một cán bộ giải thích rằng sinh viên ở đây thường ngủ dậy muộn. Tôi thực sự ngạc nhiên và tự hỏi tại sao ban tổ chức lớp học không thể đảm bảo sinh viên đến lớp đúng giờ. Liệu có phải sinh viên đang được xem là “thượng đế”?
Ngay từ đầu buổi học, tôi đã mời sinh viên di chuyển lên phía trên để lớp học tập trung và thân thiện hơn. Đây là một yêu cầu rất bình thường và thường được chấp nhận ở những nơi khác.
Tuy nhiên, tại đây, phải đến lần thứ tư tôi đề nghị, kèm theo lời nhắc nhở khá gay gắt, thì hơn chục sinh viên mới chịu đổi chỗ. Tôi đã phải nói: “Nếu các em không hợp tác, tôi đề nghị ban tổ chức hủy lớp để tôi về”. Tôi chưa từng phải nói điều này trước đây.
Đến phần thực hành nhóm, trong khi bốn nhóm làm việc nghiêm túc, một nhóm lại hoàn toàn không tham gia. Khi tôi đến xem xét, tôi thấy nhiều sinh viên thản nhiên chơi game trên điện thoại.
Nếu không vì sự tôn trọng với ban tổ chức và sự nhiệt tình của những sinh viên khác, có lẽ tôi đã bỏ về. Cuối cùng, tôi buộc phải mời nhóm sinh viên đó ra khỏi phòng để lớp học có thể tiếp tục.
Những tình huống này cho thấy một mâu thuẫn lớn: dù giảng viên có cố gắng áp dụng phương pháp “lấy người học làm trung tâm” đến đâu, cũng khó thành công nếu môi trường học tập lại được xây dựng trên quan niệm “người học là thượng đế”.
Thời gian gần đây, danh sách các trường đại học có doanh thu trên 1.000 tỷ đồng đã được công bố. Đây là một dấu hiệu tích cực cho thấy tiềm lực tài chính của giáo dục đại học Việt Nam đang mạnh lên.
Tuy nhiên, trong bối cảnh các trường đẩy mạnh tự chủ, xu hướng vận hành theo mô hình doanh nghiệp cũng làm dấy lên những lo ngại: liệu có nguy cơ biến người học thành “thượng đế” thay vì trung tâm của hoạt động giáo dục?
Trong lý luận giáo dục, việc “lấy người học làm trung tâm” là một triết lý đúng đắn. Chương trình và phương pháp giảng dạy được thiết kế để phù hợp với năng lực và nhu cầu của sinh viên, từ đó khuyến khích sự chủ động và sáng tạo.
Nhưng trên thực tế, nguyên tắc này đôi khi bị hiểu sai và biến tướng thành “người học là thượng đế”. Giảng viên phải chịu áp lực “chiều” sinh viên, kỷ luật lớp học trở nên lỏng lẻo, và sự nghiêm khắc cần thiết bị xem nhẹ. Giáo dục có nguy cơ trở thành một dịch vụ thuần túy, nơi mục tiêu là làm hài lòng “khách hàng” hơn là giúp người học trưởng thành.
Trong bối cảnh tự chủ đại học, khi doanh thu trở thành một tiêu chí quan trọng, nguy cơ này càng trở nên rõ ràng hơn.
Đây không chỉ là suy đoán cá nhân. Tôi đã áp dụng phương pháp lấy người học làm trung tâm trong hàng trăm lớp tập huấn với nhiều chủ đề khác nhau, dành cho nhiều đối tượng khác nhau, và hầu hết đều nhận được phản hồi tích cực.
Nhiều học viên, sau khi đi làm, đã nhắn tin cho tôi, ví tôi như “phù thủy” hay “bão giật cấp 12”, vì đã giúp họ thay đổi tư duy và cách làm việc. Tuy nhiên, vẫn có những ngoại lệ.
Nhiều nhà giáo dục lo ngại rằng nếu giáo viên chỉ còn vai trò là “nhân viên phục vụ khách hàng”, họ sẽ mất đi uy tín chuyên môn, trong khi sinh viên mất đi cơ hội rèn luyện thái độ nghiêm túc.
Một chuyên gia giáo dục từng nói: “Người thầy giỏi thường mong muốn học trò vượt qua mình, vượt qua những kiến thức trong sách vở. Nhưng để đạt được điều đó, người thầy vừa phải bao dung, vừa phải nghiêm khắc”.
Sự nghiêm khắc đó chính là giới hạn cần thiết để đảm bảo chất lượng đào tạo.
Việc các trường đại học đạt doanh thu nghìn tỷ có thể là một dấu hiệu đáng mừng về quy mô và tiềm lực tài chính. Tuy nhiên, nếu chỉ chạy theo doanh thu và đặt mục tiêu tài chính lên trên chất lượng, thì xu hướng chiều chuộng người học sẽ dẫn đến những hệ lụy nghiêm trọng: một thế hệ sinh viên thiếu kỷ luật, thiếu trách nhiệm và khó đáp ứng được yêu cầu của xã hội.
Một nền giáo dục đại học bền vững cần đảm bảo rằng:
– Người học được lắng nghe, nhưng đồng thời phải chịu trách nhiệm với việc học tập của mình.
– Giảng viên giữ vai trò trung tâm về chuyên môn và có quyền thiết lập kỷ luật hợp lý.
– Nhà trường đặt chất lượng đào tạo lên hàng đầu, không để mục tiêu doanh thu lấn át sứ mệnh trồng người.
Đặt người học làm trung tâm sẽ giúp giáo dục phát huy giá trị đích thực. Nhưng nếu biến họ thành “thượng đế”, giáo dục sẽ đánh mất chính mình.
“Đại học nghìn tỷ” và tự chủ tài chính chỉ thực sự đáng tự hào khi đi kèm với một triết lý đúng đắn: giáo dục là sự nghiệp trồng người, chứ không phải là một ngành dịch vụ chỉ để chiều lòng khách hàng.
Hy vọng rằng những trải nghiệm của tôi chỉ là những trường hợp ngoại lệ và sẽ không trở thành xu hướng phổ biến trong các trường đại học tự chủ, đặc biệt là ở những trường có doanh thu nghìn tỷ.
Trong bối cảnh chủ trương sáp nhập các trường đại học vào năm 2026 đang được thực hiện, tôi mong rằng các nhà lãnh đạo ngành và các cơ sở giáo dục đại học sẽ quan tâm đến vấn đề này để giáo dục giữ được tính nhân văn và thiên chức của nó, thực hiện sứ mệnh trồng người, rèn đức luyện tài, tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao, đóng góp vào sự phát triển của đất nước trong tương lai.
Admin
Nguồn: VnExpress
