Khi được lãnh đạo tỉnh thông báo về việc điều chuyển công tác đến một huyện khác, tôi không cảm thấy quá lo lắng vì khoảng cách di chuyển không quá xa. Hơn nữa, tôi nhận thấy đây là cơ hội tốt để rèn luyện tính độc lập và tránh khỏi những tình huống “nhờ vả” không mong muốn trong công việc.
Vào thời điểm đó, ngành Kiểm sát đang tích cực triển khai chủ trương lãnh đạo Viện Kiểm sát cấp huyện không phải là người địa phương. Tại Thái Bình, tất cả Viện trưởng cấp huyện đều được điều động từ các địa phương khác. Ngành Công an và Tòa án cũng thực hiện chính sách tương tự.
Càng làm việc, tôi càng thấm thía ý nghĩa của việc “ít bị nhờ vả” mà cấp trên đã đề cập. Việc không có nhiều mối quan hệ quen biết giúp tôi tránh được những tình huống khó xử trong quá trình giải quyết công việc.
Những quy định về sử dụng cán bộ thời điểm đó có nhiều điểm tương đồng với Luật Hồi tỵ, một chế định pháp lý tiến bộ có từ thời phong kiến, được xây dựng và hoàn thiện dần trong quá trình cải cách bộ máy nhà nước. Mục đích chính của Luật Hồi tỵ là ngăn ngừa xung đột lợi ích, đảm bảo tính công bằng và liêm chính trong hoạt động của quan lại.
Luật Hồi tỵ (hồi là quay về, tỵ là tránh đi) quy định quan lại không được bổ nhiệm ở quê hương bản quán. Điều này nhằm khắc phục tâm lý duy tình vốn ăn sâu trong xã hội Việt Nam, một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng cát cứ, cấu kết lạm quyền của quan lại địa phương. Các nội dung chính của Luật Hồi tỵ bao gồm: không bổ nhiệm quan lại cấp tỉnh, huyện là người địa phương; người thân không làm quan cùng một chỗ; không được tại vị quá lâu ở một nơi; và không được cưới vợ, lấy thiếp là người địa phương trong thời gian nhậm chức.
Mặc dù tên gọi và phương thức áp dụng có thể khác nhau, nhưng chính sách phòng ngừa xung đột lợi ích là nguyên tắc cơ bản trong bộ máy công vụ của nhiều quốc gia. Luật Công vụ của Hàn Quốc yêu cầu quan chức kê khai quan hệ lợi ích và không được quyết định hoặc can thiệp vào các vụ việc liên quan đến người thân.
Một số quốc gia như Nhật Bản và Pháp quy định nghĩa vụ “tự rút lui” khỏi việc ra quyết định khi có xung đột lợi ích. Quan chức vi phạm có thể bị kỷ luật hoặc truy tố hình sự. Các tập đoàn, doanh nghiệp lớn cũng áp dụng các quy định tương tự để tránh tình trạng thiên vị hoặc tư lợi.
Trong quản trị nhà nước hiện đại ở Việt Nam, nguyên tắc hồi tỵ đã được một số ban ngành áp dụng. Bộ luật Tố tụng Hình sự và Dân sự không cho phép người tiến hành tố tụng có quan hệ thân thiết với đương sự, bị can, bị cáo. Điều 366 Bộ luật Hình sự trừng phạt nghiêm khắc hành vi “Lợi dụng ảnh hưởng đối với người có chức vụ, quyền hạn để trục lợi,” với mức phạt được áp dụng khi tài sản hoặc lợi ích vật chất thu được có giá trị từ 2.000.000 đồng trở lên.
Phương châm chủ động phòng ngừa tiêu cực trong bộ máy nhà nước sẽ được áp dụng rộng rãi, với chủ trương bố trí bí thư tỉnh thành, giám đốc công an, chánh án tòa án, viện trưởng viện kiểm sát không phải là người địa phương, và có thể mở rộng đến các chức danh khác như chủ tịch UBND, chủ nhiệm ủy ban kiểm tra, chánh thanh tra.
Trước đây, khi chính sách này chưa được thực hiện toàn diện, đã xảy ra tình trạng tiêu cực và lợi ích cục bộ ở một số địa phương, tạo điều kiện cho các liên minh “quan chức – doanh nhân – tội phạm” lũng đoạn quyền lực, làm suy yếu luật pháp và gây ra các vụ án tham nhũng nghiêm trọng.
Khi tính công bằng của nền công vụ bị ảnh hưởng bởi quan hệ lợi ích, người tài đức ít có cơ hội phát triển.
Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng việc tận dụng lãnh đạo là người địa phương có thể mang lại lợi ích như am hiểu địa bàn và gắn bó hơn với khu vực mình phụ trách.
Dù vậy, thước đo của người lãnh đạo nằm ở sự liêm chính và năng lực quản lý, bao gồm cả khả năng sử dụng người. Nếu quản trị tốt, họ sẽ biết cách sử dụng người địa phương và người tài nói chung. Những người giỏi ở địa phương nên được trọng dụng vào các vị trí chuyên môn cao với đãi ngộ tốt, tạo động lực để họ cống hiến cho quê hương. Các vị trí chuyên môn thường ít có quyền ra quyết định, giúp tránh tình trạng vụ lợi.
Để nền công vụ hoạt động hiệu quả, chủ trương “không dùng người địa phương làm lãnh đạo” cần kết hợp với việc bổ nhiệm người có đức, có năng lực, cùng với cơ chế giám sát rõ ràng từ nhà nước và người dân.
Một nền công vụ liêm chính cần xây dựng hàng rào pháp lý chặt chẽ, tạo khoảng cách giữa người có quyền lực và các quan hệ lợi ích, ngăn chặn sự hình thành của các liên minh thân hữu và lợi ích nhóm.
Admin
Nguồn: VnExpress
