Cờ vua, một trò chơi trí tuệ có lịch sử lâu đời và đầy biến động, bắt nguồn từ Ấn Độ vào thế kỷ thứ 6 với tên gọi chaturanga. Trò chơi sơ khai này bao gồm bốn loại quân chính: voi, ngựa, xe và bộ binh, cùng với hai quân vua. Khi du nhập vào Ba Tư, chaturanga được đổi tên thành shatranj, và tại đây, quân vazir (tể tướng) ra đời, đóng vai trò là cánh tay phải của vua nhưng lại có sức mạnh khá hạn chế, chỉ di chuyển được một ô chéo mỗi lượt, thậm chí còn yếu hơn quân tốt.
Đến cuối thế kỷ 10, cờ vua lan rộng sang Tây Ban Nha, Italy và Pháp, được biết đến với tên gọi scacchi hoặc échecs. Trong các ngôn ngữ châu Âu, quân tể tướng được dịch thành “nữ hoàng” (reine hay queen), một phần do cấu trúc vương quốc phương Tây quen thuộc với hình ảnh vua và hoàng hậu. Tuy nhiên, dù mang tên gọi mới, quân cờ này vẫn giữ nguyên khả năng di chuyển yếu ớt, chỉ có thể tiến một ô theo đường chéo.
Sức mạnh thực sự của quân hậu chỉ được giải phóng vào những thế kỷ cuối thời Trung Cổ, khi châu Âu chứng kiến sự trỗi dậy của văn học, âm nhạc và nghệ thuật tôn vinh tình yêu và hình tượng người phụ nữ.
Vào khoảng cuối thế kỷ 15, thời kỳ Phục Hưng, phong trào tôn vinh tình yêu lãng mạn mang tên Cult of Love xuất hiện. Theo nhiều học giả, chính phong trào này đã thúc đẩy sự thay đổi mang tính cách mạng trong cách di chuyển của quân hậu. Quân hậu được trao quyền năng mới, cho phép di chuyển theo đường thẳng hoặc đường chéo trên bất kỳ số ô nào. Từ đó, quân hậu trở thành biểu tượng của quyền lực, tốc độ và tầm nhìn, sở hữu sức mạnh vô song trên bàn cờ.
Sự thay đổi này không hề ngẫu nhiên. Nó phản ánh sự thay đổi trong vị thế của phụ nữ trong xã hội châu Âu thời bấy giờ. Tại các triều đình như Tây Ban Nha, Pháp hay Italy, những nữ hoàng như Isabella I của Castile hay Catherine de’ Medici nắm giữ quyền lực to lớn, thậm chí chi phối cả chính trường. Hình tượng quân hậu trong cờ vua được xem như một sự phản ánh quyền lực thực tế mà phụ nữ đạt được trong giai đoạn lịch sử này.
Ngay sau khi quân hậu được nâng cấp sức mạnh, cờ vua bắt đầu gắn liền với chủ đề tình yêu trong văn hóa phương Tây. Trong văn học Trung Cổ, cờ vua không chỉ là một trò giải trí mà còn là một phương tiện để tán tỉnh và chinh phục trái tim người phụ nữ.
Nhiều tác phẩm nổi tiếng như Les Échecs Amoureux (Ván cờ tình yêu) đã mô tả cảnh nam và nữ đối đầu trên bàn cờ, ẩn dụ cho cuộc đấu trí giữa hai người đang yêu. Nước chiếu hết không chỉ tượng trưng cho chiến thắng trong trò chơi mà còn là chiến thắng trong tình cảm.
Trong những câu chuyện này, phụ nữ thường được miêu tả là thông minh, sắc sảo và chủ động trong tình yêu. Hình ảnh này hoàn toàn phù hợp với sự trỗi dậy của quân hậu, một quân cờ vừa mềm mại vừa mạnh mẽ, có khả năng thay đổi cục diện bàn cờ chỉ sau vài nước đi.
Việc tăng cường sức mạnh cho quân hậu đã thay đổi hoàn toàn nhịp độ và bản chất của trò chơi. Nếu shatranj của người Ba Tư là một trò chơi chậm rãi, mang nặng tính chiến lược phòng thủ, thì cờ vua châu Âu thế kỷ XV trở nên nhanh chóng, quyết liệt và tràn đầy năng lượng tấn công.
Những ghi chép đầu tiên về lối chơi mới này xuất hiện ở Tây Ban Nha và Italy, thường được gọi là “cờ vua nữ hoàng điên cuồng” (mad queen chess). Trong đó, quân hậu có thể di chuyển khắp bàn cờ, khiến các ván đấu kết thúc nhanh hơn rất nhiều. Từ đó, vị trí trung tâm của quân hậu được củng cố, cả về mặt chiến thuật lẫn biểu tượng.
Cũng trong thời gian này, các nhà thơ, họa sĩ và nhạc sĩ bắt đầu sử dụng cờ vua như một ẩn dụ cho cuộc sống và quyền lực. Bàn cờ tượng trưng cho xã hội, vua là người trị vì, còn hậu là linh hồn của chiến thắng.
Không nhiều trò chơi trong lịch sử có thể chứng kiến một sự thay đổi nhỏ trong luật lệ lại mang ý nghĩa xã hội sâu sắc đến vậy. Cờ vua trở thành một trò chơi của giới quý tộc, nơi người ta thể hiện trí tuệ và gửi gắm những tư tưởng văn hóa. Quân hậu tượng trưng cho sức mạnh của trí tuệ, lòng can đảm và cả sự quyến rũ nữ tính.
Hơn 500 năm trôi qua, quân hậu vẫn là linh hồn của cờ vua hiện đại. Mọi chiến thuật, từ tấn công trung tâm đến phối hợp chiếu hết, đều xoay quanh việc phát huy hoặc kiềm chế sức mạnh của quân hậu.
Từ một quân cờ yếu ớt trong shatranj, quân hậu đã trở thành biểu tượng của sự giải phóng và quyền lực. Sự chuyển đổi này giống như hành trình của phụ nữ trong lịch sử nhân loại, từ những giới hạn đến việc nắm giữ những ảnh hưởng sâu rộng.
Cờ vua, vì thế, trở thành một tấm gương phản chiếu tư duy của xã hội, nơi mỗi nước đi đều mang theo những quan niệm về quyền lực và bình đẳng.
Admin
Nguồn: VnExpress
