Sau kỳ nghỉ lễ Quốc khánh, Trung Quốc đã công bố một loạt biện pháp thương mại mới vào ngày 9/10, động thái này leo thang căng thẳng trong quan hệ kinh tế với Mỹ. Bắc Kinh tăng cường kiểm soát xuất khẩu các vật liệu và công nghệ đất hiếm, vốn đóng vai trò then chốt trong sản xuất chất bán dẫn, máy bay chiến đấu và nhiều lĩnh vực công nghệ cao khác.
Cùng với đó, Trung Quốc đưa 14 thực thể phương Tây, chủ yếu có trụ sở tại Mỹ, vào danh sách đen, áp thêm phí cảng đối với tàu thuyền liên quan đến Mỹ, và khởi động điều tra chống độc quyền nhắm vào tập đoàn công nghệ Qualcomm của Mỹ.
Những động thái này đã vấp phải phản ứng gay gắt từ chính quyền Tổng thống Donald Trump. Ngày 10/10, ông Trump tuyên bố áp thuế bổ sung 100% lên toàn bộ hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, đồng thời hạn chế xuất khẩu “mọi loại phần mềm quan trọng” từ ngày 1/11.
Chiến thuật đe dọa áp thuế không phải là mới của Tổng thống Trump, từng được sử dụng để gây áp lực buộc các đối tác thương mại phải nhượng bộ. Tuy nhiên, lần này Trung Quốc đã không nhượng bộ. Bộ Thương mại Trung Quốc ngày 14/10 tuyên bố: “Lập trường của Trung Quốc về chiến tranh thuế quan và thương mại là nhất quán. Nếu các ngài muốn đấu, chúng tôi sẽ đấu đến cùng”.
Trước đó, Bộ Thương mại Trung Quốc giải thích rằng việc kiểm soát xuất khẩu đất hiếm là “hợp pháp” và nhằm bảo vệ an ninh quốc gia. Họ cáo buộc Mỹ cũng áp dụng các biện pháp tương tự và phân biệt đối xử với Trung Quốc dưới danh nghĩa an ninh quốc gia, đồng thời “phớt lờ thiện chí và mối quan tâm của Trung Quốc” sau vòng đàm phán song phương tại Madrid, Tây Ban Nha.
Bắc Kinh kêu gọi Washington “lập tức sửa chữa các hành động sai trái” để đưa đàm phán trở lại đúng hướng và cảnh báo sẽ đáp trả nếu ông Trump thực sự áp thuế bổ sung.
Phản ứng cứng rắn của Trung Quốc dường như nằm ngoài dự đoán của chính quyền Trump, khiến Nhà Trắng phải hạ giọng. Ngày 12/10, Tổng thống Trump nói rằng Washington chỉ muốn “giúp đỡ” Bắc Kinh chứ không phải gây tổn hại.
Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent cho biết các cuộc thảo luận giữa hai bên sau lời đe dọa của ông Trump đã giúp “giảm đáng kể” căng thẳng. Ông cho biết thêm lãnh đạo hai nước vẫn dự kiến gặp nhau tại APEC ở Hàn Quốc vào cuối tháng 10 và việc áp mức thuế mới 100% là “không nhất thiết” phải xảy ra.
Giáo sư Wu Xinbo, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quốc tế thuộc Đại học Phúc Đán, nhận định phản ứng cứng rắn của Trung Quốc cho thấy Bắc Kinh có nhiều “quân bài” trong tay và sẵn sàng sử dụng, khiến Mỹ có thể cảm nhận “sự tổn thương”. Điều này có thể buộc Mỹ phải có cách tiếp cận thực tế hơn trong các cuộc đàm phán sắp tới.
Giáo sư Wang Yiwei của Đại học Nhân dân Trung Quốc cho rằng những phát biểu gần đây của ông Trump và Bộ trưởng Tài chính Bessent cho thấy căng thẳng thương mại mới bùng phát không cản trở, mà thậm chí có thể tạo tiền đề cho cuộc gặp giữa lãnh đạo hai nước tại APEC.
Trước đó, khi đe dọa áp thuế bổ sung, ông Trump từng dọa hủy cuộc gặp với Chủ tịch Tập Cận Bình bên lề APEC. Tuy nhiên, đến ngày 12/10, ông Trump lại ca ngợi mối quan hệ cá nhân với ông Tập, gọi ông là “người cứng rắn, thông minh và là lãnh đạo xuất sắc”.
Giáo sư Wu nhận định cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo chắc chắn sẽ diễn ra nếu vòng đàm phán thương mại tiếp theo đạt tiến triển tích cực. Ông nói: “Ông Trump có vẻ sốt ruột hơn chúng tôi. Ông ấy cần một bước tiến rõ ràng trong quan hệ kinh tế và thương mại với Trung Quốc”.
Giáo sư Shi Yinhong của Đại học Nhân dân Trung Quốc cho rằng biện pháp siết kiểm soát đất hiếm của Trung Quốc có thể đã khiến ông Trump nhận ra không dễ gì buộc Bắc Kinh phải “khuất phục hoàn toàn”. Trong khi đó, việc Trung Quốc ngừng mua nông sản Mỹ có thể khiến cử tri Mỹ thêm phẫn nộ với chính quyền Trump.
Tuy nhiên, giới phân tích cũng cho rằng ông Trump có những tính toán riêng khi quyết định áp thuế bổ sung. Ngoài việc sử dụng thuế quan để gây áp lực buộc đối thủ đàm phán theo hướng có lợi cho Mỹ, ông Trump còn coi đó như một công cụ để bảo vệ hình ảnh lãnh đạo cứng rắn về thương mại, điều mà các cử tri Cộng hòa ủng hộ.
Craig Singleton, nhà nghiên cứu cấp cao về Trung Quốc tại tổ chức Quỹ Bảo vệ Dân chủ, nhận định “mỗi bên có thể sẽ tiếp tục thử nghiệm xem liệu họ có thể vũ khí hóa sự phụ thuộc lẫn nhau về kinh tế đến mức nào, nhưng không để gây ra hậu quả vượt tầm kiểm soát”.
Tóm lại, leo thang căng thẳng thương mại Mỹ – Trung cho thấy cả hai bên đều sẵn sàng sử dụng các biện pháp mạnh để bảo vệ lợi ích của mình. Liệu những động thái này có dẫn đến một thỏa hiệp hay một cuộc đối đầu kéo dài, câu trả lời vẫn còn ở phía trước.
Admin
Nguồn: VnExpress
