Nghiên cứu mới đây của các nhà khoa học từ Đại học Columbia (Mỹ) cho thấy một đới hút chìm ngoài khơi đảo Vancouver, thuộc vùng Cascadia, đang trong quá trình tan rã thành nhiều mảnh nhỏ. Phát hiện này, được công bố trên tạp chí Science Advances vào tháng 9, hé lộ những hiểu biết quan trọng về quá trình tiến hóa của Trái Đất và đặt ra những câu hỏi mới về nguy cơ động đất trong tương lai tại khu vực tây bắc Thái Bình Dương.
Đới hút chìm là khu vực kiến tạo địa chất, nơi mảng Juan de Fuca và Explorer trượt chậm bên dưới mảng Bắc Mỹ. Đây là nơi xảy ra những hoạt động kiến tạo mạnh mẽ nhất trên hành tinh, thúc đẩy sự dịch chuyển của các lục địa, gây ra động đất, phun trào núi lửa và tái tạo vỏ Trái Đất. Các nhà địa chất học vẫn đang nỗ lực tìm hiểu chính xác cách thức những hệ thống đồ sộ này ngừng hoạt động.
Trong Thí nghiệm Chụp ảnh Địa chấn Cascadia 2021 (CASIE21), các nhà khoa học đã thu thập dữ liệu địa chấn trên tàu nghiên cứu Marcus G. Langseth của Đài quan sát Trái Đất Lamont-Doherty. Nhà khoa học Lamont Suzanne Carbotte và cộng sự Anne Bécel đã sử dụng sóng âm phát ra từ tàu, truyền xuống đáy biển và ghi lại tiếng vọng bằng một thiết bị dài 15km. Phương pháp này tạo ra hình ảnh độ phân giải cao về các đứt gãy và vết nứt sâu dưới đáy đại dương, từ đó cho thấy vị trí mảng kiến tạo bị vỡ.
Trợ lý giáo sư Brandon Shuck từ Đại học Louisiana, tác giả chính của nghiên cứu, cho biết: “Đây là lần đầu tiên chúng ta có được cái nhìn rõ ràng về một đới hút chìm đang chết dần. Thay vì ngừng hoạt động hoàn toàn, mảng kiến tạo này bị tách rời, tạo ra nhiều vi mảng nhỏ hơn và các ranh giới mới.”
Nhóm nghiên cứu đã quan sát các vết rách cắt xuyên qua mảng Juan de Fuca, bao gồm một vết nứt lớn khiến mảng kiến tạo bị thụt xuống khoảng 5 km. Dữ liệu động đất xác nhận rằng mảng này chưa hoàn toàn vỡ, nhưng đang tiến gần đến trạng thái đó. Dọc theo vết rách dài 75 km, một số đoạn vẫn còn hoạt động địa chấn, trong khi những đoạn khác lại tĩnh lặng một cách bất thường.
Kết quả nghiên cứu cho thấy quá trình tan rã diễn ra theo từng giai đoạn. Thay vì đứt gãy đột ngột trên toàn bộ mảng kiến tạo, nó dần dần vỡ ra thành từng phần. Khi các mảnh nhỏ hơn tách rời, mảng lớn hơn mất đi động lượng. Mỗi giai đoạn tách rời có thể kéo dài hàng triệu năm, nhưng sự kết hợp của các giai đoạn này có thể dần dần khiến toàn bộ hệ thống hút chìm ngừng hoạt động.
Cơ chế tan rã từng phần này có thể giúp giải thích những đặc điểm khó hiểu trong lịch sử Trái Đất, chẳng hạn như các mảnh vỡ còn sót lại của mảng kiến tạo và những đợt hoạt động núi lửa dữ dội bất thường. Trong tương lai, các nhà nghiên cứu sẽ tập trung tìm hiểu xem liệu động đất lớn có thể xảy ra tại một trong những chỗ nứt vỡ mới được phát hiện hay không. Vùng Cascadia vốn có khả năng xảy ra các trận động đất và sóng thần rất lớn. Do đó, việc tìm hiểu tác động của mảng nứt vỡ sẽ giúp cải thiện các mô hình nghiên cứu nguy cơ địa chấn ở khu vực tây bắc Thái Bình Dương.
Admin
Nguồn: VnExpress
