Trong bối cảnh y học hiện đại không ngừng tiến bộ, một nghịch lý tồn tại: nhiều chương trình y tế vẫn thất bại, không phải do thiếu thuốc men hay kỹ thuật tiên tiến, mà bởi những rào cản từ chính hành vi của con người. Những thói quen như hút thuốc, ăn uống vô độ, lười vận động, hoặc từ chối tiêm chủng cho thấy rõ rằng, nếu không thay đổi hành vi, mọi thành tựu y khoa khó có thể tạo ra tác động lâu dài và bền vững.
Bà Jenn Ye, Trợ lý Giám đốc cấp cao tại Trung tâm Khoa học Hành vi và Khoa học Thực thi (BISI) thuộc Đại học Quốc gia Singapore (NUS), chia sẻ: “Bạn có thể sở hữu nền khoa học tốt nhất, phát triển những loại thuốc tốt nhất, nhưng nếu mọi người không sử dụng thuốc hoặc không tìm đến điều trị, thì tất cả những nỗ lực đó đều trở nên vô nghĩa.” Bà Ye đã có chuyến công tác tại Việt Nam và đưa ra nhận định này với VnExpress.
Theo bà Jenn Ye, tồn tại một “khoảng cách 17-20 năm” giữa thời điểm các nghiên cứu y khoa chứng minh được hiệu quả và thời điểm các chính sách hoặc phương pháp điều trị được áp dụng rộng rãi trong thực tế. Điều này đồng nghĩa với việc một thế hệ bệnh nhân có thể bỏ lỡ cơ hội được hưởng lợi từ những khám phá khoa học chỉ vì sự chậm trễ trong quá trình triển khai.
Chính vì vậy, khoa học hành vi và khoa học thực thi ra đời nhằm thu hẹp khoảng cách này. Bằng cách phân tích các yếu tố văn hóa, xã hội, hệ thống y tế và thói quen cá nhân, các nhà khoa học có thể tìm ra những giải pháp phù hợp cho từng cộng đồng cụ thể.
Bà Jenn Ye giải thích rằng, trong khi y học truyền thống tập trung vào bệnh tật và phương pháp điều trị, thì khoa học hành vi và khoa học thực thi lại quan tâm đến việc làm thế nào để chính sách và thuốc men thực sự tiếp cận được với người dân. Các rào cản về văn hóa, nhận thức, điều kiện sống, sự tin tưởng vào hệ thống y tế… đều có thể dẫn đến sự thất bại của một can thiệp y tế.
Đại dịch Covid-19 là một ví dụ điển hình, khi vaccine chỉ phát huy tác dụng khi cộng đồng đồng thuận và sẵn sàng tiêm chủng. Do đó, ngành khoa học này tập trung vào việc chuyển hóa các bằng chứng khoa học thành các chính sách hiệu quả và bền vững trong đời sống.
Để đáp ứng nhu cầu này, Đại học Quốc gia Singapore đã xây dựng chương trình Thạc sĩ Khoa học Hành vi và Khoa học Thực thi trong Y tế (MSc in Behavioural and Implementation Science in Health). Đây là chương trình đầu tiên tại châu Á kết hợp cả hai lĩnh vực này, với thời gian học một năm (toàn thời gian) hoặc hai năm (bán thời gian).
Chương trình bao gồm 10 học phần, trang bị cho sinh viên kiến thức về khoa học hành vi, khoa học triển khai, phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng, thiết kế và đánh giá can thiệp, cũng như chính sách y tế. Đội ngũ giảng viên là các chuyên gia đến từ Singapore và các quốc gia khác trên thế giới, nơi ngành học này đã phát triển mạnh mẽ như châu Âu, Australia, Canada và New Zealand.
Bà Jenn Ye nhấn mạnh sự đa dạng trong lớp học là một điểm độc đáo của chương trình. Học viên có thể là những sinh viên vừa tốt nghiệp ở độ tuổi 24-25, hoặc những người đã có hơn 20 năm kinh nghiệm trong ngành y tế. Sự khác biệt về kinh nghiệm này tạo nên những cuộc thảo luận phong phú và đa chiều.
Nhiều sinh viên Singapore đã đi làm nhiều năm trước khi quyết định theo học khóa học này, trong khi đó, nhiều sinh viên Trung Quốc lựa chọn học ngay sau khi tốt nghiệp đại học. Sự giao thoa giữa các thế hệ và kinh nghiệm khác nhau mang lại một cái nhìn toàn diện hơn về các vấn đề sức khỏe cộng đồng.
Ngoài các kiến thức lý thuyết, sinh viên còn được tham gia vào các dự án thực tế, phân tích tình huống và đồng thiết kế các giải pháp cùng với cộng đồng. Qua đó, họ rèn luyện các kỹ năng phân tích hành vi, thiết kế và đánh giá can thiệp, đồng thời trở thành cầu nối giữa nghiên cứu học thuật và triển khai chính sách.
Bà Jenn Ye nhấn mạnh rằng, chỉ riêng y học hay chỉ riêng khoa học là không đủ để giải quyết các vấn đề sức khỏe cộng đồng. Cần có sự kết hợp giữa bằng chứng khoa học, chính sách và yếu tố con người.
Bà đưa ra ví dụ về chính sách bắt buộc sàng lọc tiểu đường thai kỳ ở tháng thứ 4-5 của thai kỳ tại Singapore. Trước đây, việc xét nghiệm chỉ được thực hiện khi bác sĩ lâm sàng phát hiện ra nguy cơ. Tuy nhiên, sau nghiên cứu của BISI cho thấy nhiều trường hợp tiểu đường thai kỳ không được chẩn đoán, chính phủ đã thay đổi quy định, giúp ngăn ngừa các biến chứng cho cả mẹ và trẻ sơ sinh.
Khoa học hành vi còn được áp dụng trong nhiều lĩnh vực khác như nâng cao tỷ lệ tiêm vaccine, khuyến khích bệnh nhân tiểu đường tuân thủ điều trị, hay xây dựng các chương trình cải thiện sức khỏe tâm thần. Những dự án này không chỉ mang lại kết quả tích cực cho Singapore mà còn cung cấp những bài học quý giá cho các nước đang phát triển như Việt Nam.
Bà Jenn Ye cho rằng, trong bối cảnh của Việt Nam, khoa học hành vi và khoa học thực thi có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc cải thiện y tế cộng đồng. Nhiều chương trình sức khỏe gặp khó khăn do chưa tính đến các yếu tố văn hóa, tâm lý và thói quen sống của người dân. Đây chính là lĩnh vực mà khoa học hành vi có thể tạo ra sự khác biệt.
Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức như tỷ lệ hút thuốc lá cao, chế độ ăn uống thiếu lành mạnh, tình trạng kháng vaccine và sự gia tăng của các bệnh mãn tính. Đây đều là những lĩnh vực mà khoa học hành vi có thể hỗ trợ.
Sau khi tốt nghiệp, học viên có thể làm việc tại các cơ quan y tế công, bệnh viện, viện nghiên cứu, tổ chức phi chính phủ hoặc các tổ chức quốc tế. Vai trò của họ là phân tích hành vi, thiết kế can thiệp, quản lý các chương trình sức khỏe hoặc tư vấn chính sách.
Bà Jenn Ye nhận định rằng, sinh viên Việt Nam có nhiều lợi thế khi tham gia vào ngành này, bởi Việt Nam đang trải qua giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ trong lĩnh vực y tế và sức khỏe cộng đồng. Những người trẻ có tư duy liên ngành, giỏi ngoại ngữ và quan tâm đến tác động xã hội sẽ có nhiều cơ hội để đóng góp.
Điều quan trọng là ứng viên không nhất thiết phải có nền tảng y khoa. Sinh viên tốt nghiệp các ngành khoa học xã hội, công tác xã hội, quản lý công, tâm lý học… đều có thể tham gia chương trình. Điều cần thiết là sự quan tâm đến sức khỏe cộng đồng, tư duy liên ngành và tinh thần học hỏi. Các kỹ năng cần chuẩn bị bao gồm khả năng phân tích dữ liệu, nghiên cứu định tính và định lượng, giao tiếp hiệu quả với cộng đồng và đặc biệt là năng lực sử dụng tiếng Anh học thuật.
Bên cạnh chương trình thạc sĩ, BISI còn tổ chức nhiều khóa đào tạo ngắn hạn và hội thảo với các bệnh viện, nhằm hỗ trợ các bác sĩ và nhân viên y tế áp dụng khoa học hành vi vào thực tế công việc. Từ việc giúp bệnh nhân tuân thủ đơn thuốc, giảm lạm dụng kháng sinh cho đến khuyến khích khám sức khỏe định kỳ, tất cả đều cho thấy giá trị thiết thực của khoa học hành vi.
Bà Jenn Ye kết luận: “Nếu muốn xây dựng một hệ thống y tế bền vững, chúng ta phải hiểu và thay đổi được hành vi của con người. Khoa học hành vi và khoa học thực thi chính là chiếc cầu nối đưa nghiên cứu vào cuộc sống, mang lại lợi ích thực sự cho cộng đồng.”
Chương trình Thạc sĩ Khoa học Hành vi và Khoa học Thực thi trong Y tế (MSc in Behavioural and Implementation Science in Health) tuyển sinh mỗi năm một lần, khai giảng vào tháng 8. Thời gian nộp hồ sơ trực tuyến thường từ tháng 12 đến tháng 3 cho ứng viên quốc tế. Ứng viên cần chuẩn bị bảng điểm, thư giới thiệu cùng chứng chỉ tiếng Anh quốc tế (IELTS hoặc TOEFL).
Các ứng viên đủ điều kiện đến từ khu vực ASEAN có thể nhận học bổng NUS BISI ASEAN Study Award dựa trên thành tích học tập. Đây là học bổng bán phần dành cho sinh viên xuất sắc, giúp giảm tối đa 50% tổng học phí. Đợt nộp hồ sơ cho năm học 2026-2027 sẽ mở vào ngày 20/10/2025.
Bà Jenn Ye khuyên các ứng viên nên xác định rõ mục tiêu của bản thân trước khi đăng ký tham gia chương trình. Hãy tự hỏi bản thân liệu bạn có muốn tác động đến chính sách, triển khai một chương trình cụ thể trong bệnh viện cộng đồng, hay tìm hiểu nhận thức của công chúng đối với một phương pháp điều trị hoặc căn bệnh cụ thể trong một cộng đồng cụ thể ở Việt Nam.
Bà Jenn Ye nói thêm: “Trong quá trình học, hãy cởi mở tiếp thu nhiều kỹ năng, kết nối với giảng viên, đồng nghiệp và các nhà nghiên cứu để xây dựng một mạng lưới hỗ trợ lâu dài.”
Admin
Nguồn: VnExpress
