Trước thềm Lễ ký Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng diễn ra tại Hà Nội (25-26/10), Chủ tịch nước Tô Lâm bày tỏ tin tưởng sự kiện này sẽ là một dấu mốc lịch sử quan trọng, nhờ sự tham gia và cam kết của các quốc gia.
Sự kiện trọng đại này dự kiến có sự góp mặt của Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres, cùng đại diện từ gần 100 quốc gia và hơn 100 tổ chức quốc tế, khu vực. Lễ ký kết sẽ đi kèm với 40 phiên thảo luận chuyên sâu về các vấn đề liên quan đến tội phạm mạng.
Chủ tịch nước Tô Lâm khẳng định, Việt Nam luôn coi trọng công tác phòng, chống tội phạm mạng, xác định đây là một trong những ưu tiên hàng đầu để bảo đảm an ninh quốc gia. Đồng thời, Việt Nam sẵn sàng hợp tác chặt chẽ với cộng đồng quốc tế trong nỗ lực chung nhằm đẩy lùi loại tội phạm nguy hiểm này.
Thứ trưởng Ngoại giao Đặng Hoàng Giang nhấn mạnh, việc Hà Nội được lựa chọn là nơi diễn ra lễ ký kết có ý nghĩa đặc biệt. Đây là lần đầu tiên thủ đô của Việt Nam gắn liền với một hiệp ước đa phương toàn cầu trong một lĩnh vực có tầm quan trọng quốc tế. Sự kiện này thể hiện vị thế ngày càng cao của Việt Nam trên trường quốc tế, đồng thời ghi nhận những đóng góp tích cực của Việt Nam trong quá trình xây dựng Công ước.
Công ước Hà Nội bao gồm 9 chương và 71 điều, là kết quả của quá trình soạn thảo kéo dài 4 năm. Văn kiện này đề cập đến nhiều nội dung quan trọng, bao gồm việc hình sự hóa các hành vi phạm tội trên mạng, thiết lập cơ chế hợp tác quốc tế trong điều tra, dẫn độ, chia sẻ chứng cứ điện tử, tịch thu và xử lý tài sản phạm tội, bảo vệ nhân chứng và hỗ trợ nạn nhân.
Chương II của Công ước yêu cầu các quốc gia thành viên hình sự hóa các hành vi như truy cập trái phép, can thiệp, xóa bỏ, thay đổi hoặc cản trở hệ thống công nghệ thông tin; sử dụng trái phép tài nguyên, dữ liệu điện tử và thiết bị điện tử; làm giả, trộm cắp hoặc gian lận hệ thống công nghệ thông tin.
Đặc biệt, Công ước dành hai điều riêng để quy định về tội phạm mạng nhắm vào trẻ em (dưới 18 tuổi). Các quốc gia thành viên cần hình sự hóa các hành vi như sản xuất, phân phối, truyền tải, phát sóng, mua bán, sở hữu hoặc truy cập các tài liệu lạm dụng tình dục trẻ em thông qua hệ thống mạng hoặc các phương tiện lưu trữ khác.
Hành vi tài trợ, rửa tiền thu được từ các hoạt động phạm tội này, hoặc dụ dỗ, lôi kéo trẻ em tham gia cũng sẽ bị coi là tội phạm riêng biệt, tùy theo luật pháp của mỗi quốc gia. Tuy nhiên, Công ước cũng nêu rõ, nếu các tài liệu do chính trẻ em tự tạo ra về bản thân, thì có thể xem xét loại trừ trách nhiệm hình sự.
Đối với các hình ảnh riêng tư liên quan đến người trưởng thành (từ 18 tuổi trở lên), Điều 16 yêu cầu hình sự hóa hành vi phát tán khi không được sự cho phép của chủ thể. Công ước gợi ý các quốc gia có thể tự quy định thế nào là “hình ảnh riêng tư”, dựa trên định nghĩa chung là “bản ghi hình ảnh của một người trên 18 tuổi được thực hiện bằng bất kỳ phương tiện nào, bao gồm ảnh chụp hoặc video, có tính chất khiêu dâm, trong đó bộ phận sinh dục của người đó bị lộ hoặc người đó đang tham gia vào hoạt động tình dục riêng tư tại thời điểm ghi hình”.
Công ước cũng khuyến nghị các nước cân nhắc hình sự hóa cả các hành vi có ý định hoặc chuẩn bị phạm tội. Trong trường hợp chủ thể vi phạm là pháp nhân, cần đảm bảo mức trừng phạt tương xứng. Thời hiệu truy cứu các tội phạm được đề cập trong Công ước cần được thiết lập đủ dài, và kéo dài hơn nếu nghi can cố tình trốn tránh pháp luật.
Để đảm bảo khả năng ứng phó nhanh chóng với tội phạm mạng, Điều 41 của Công ước quy định mỗi quốc gia thành viên cần chỉ định một mạng lưới liên lạc hoạt động 24/7. Mạng lưới này có nhiệm vụ cung cấp hỗ trợ ngay lập tức cho các hoạt động điều tra, tố tụng, thu thập và lưu trữ bằng chứng điện tử liên quan đến các tội phạm đã được đề cập.
Mạng lưới hỗ trợ 24/7 này sẽ tạo điều kiện hoặc trực tiếp thực hiện các biện pháp như xác định vị trí nghi phạm, tư vấn kỹ thuật, thu thập chứng cứ và cung cấp thông tin pháp lý, cũng như cung cấp dữ liệu điện tử để ngăn chặn các tình huống khẩn cấp. Đội ngũ nhân sự của mạng lưới phải được đào tạo bài bản, trang bị đầy đủ và có khả năng liên lạc nhanh chóng với mạng lưới của các quốc gia thành viên khác.
Bằng việc ký kết Công ước Hà Nội, các quốc gia cam kết hợp tác chặt chẽ trong việc điều tra tội phạm mạng, bao gồm xác định danh tính, nơi ở và hoạt động của nghi can, cũng như dòng tiền có được từ các hoạt động phạm tội. Các quốc gia cũng có thể ký kết các thỏa thuận song phương hoặc đa phương để giải quyết các vụ án và thu hồi tối đa tài sản liên quan đến loại tội phạm này.
Theo Cơ quan Phòng chống Ma túy và Tội phạm của Liên Hợp Quốc (UNDOC), tội phạm mạng hoạt động không biên giới, trong khi các cơ quan thực thi pháp luật lại bị giới hạn bởi ranh giới quyền tài phán. Điều này tạo ra những trở ngại đáng kể trong công tác điều tra và truy tố. Ví dụ, chứng cứ điện tử thường nằm rải rác ở nhiều quốc gia và có thể biến mất trước khi hoàn tất quy trình hỗ trợ pháp lý. Sự khác biệt về luật pháp giữa các quốc gia cũng gây phức tạp cho quá trình điều tra và truy tố.
Hiện nay, khi cơ quan điều tra của một quốc gia yêu cầu một công ty nước ngoài cung cấp chứng cứ điện tử để xử lý tội phạm mạng, thủ tục pháp lý thường phải trải qua nhiều tầng ủy thác tư pháp, kéo dài nhiều ngày, thậm chí nhiều tháng. Do đó, tội phạm mạng được coi là một trong những thách thức toàn cầu lớn nhất hiện nay. Công ước Hà Nội được kỳ vọng sẽ thiết lập một cơ chế mới để tháo gỡ những vướng mắc này.
Theo thống kê, tội phạm mạng đã gây ra thiệt hại kinh tế toàn cầu ước tính 8.000 tỷ USD trong năm 2023. Con số này dự kiến sẽ đạt 10,5 nghìn tỷ USD vào năm nay, vượt quá GDP của nhiều nền kinh tế lớn nhất thế giới, cho thấy tính cấp thiết của việc tăng cường hợp tác quốc tế để đối phó với loại tội phạm này.
Admin
Nguồn: VnExpress
