Những vướng mắc trong quá trình kiểm toán các dự án khoa học công nghệ đã được các chuyên gia và nhà khoa học chỉ ra tại hội thảo góp ý Dự án Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, do Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội tổ chức tại TP HCM.
Bà Nguyễn Thị Thu Sương, Trưởng phòng Phát triển Khoa học công nghệ, Sở Khoa học và Công nghệ TP HCM, chia sẻ về một trường hợp cụ thể khi tiếp đoàn kiểm toán dự án nghiên cứu giống lúa mới. Theo đó, đoàn kiểm toán đặt vấn đề về việc thử nghiệm, đánh giá và bán thành phẩm lúa trong quá trình tạo giống. Câu hỏi được đặt ra là ai sẽ nhận khoản tiền bán sản phẩm này, khi chủ nhiệm đề tài cho biết số tiền thuộc về nông dân hợp tác nghiên cứu.
Đoàn kiểm toán đặt nghi vấn về khả năng “thất thoát tài sản nhà nước”, với lý luận rằng dự án được đầu tư 100% từ ngân sách nhà nước thì việc bán sản phẩm cũng phải thu về cho nhà nước. Mặc dù Sở Khoa học và Công nghệ TP HCM đã viện dẫn Nghị quyết 193 với cơ chế tài chính cởi mở, giao quyền quản lý kết quả nghiên cứu cho tổ chức chủ trì, đoàn kiểm toán vẫn yêu cầu xem xét lại và kiến nghị lên Trung ương.
Bà Sương nhấn mạnh, bên cạnh việc ban hành các nghị quyết và điều luật cởi mở, cần thay đổi tư duy kiểm toán đã tồn tại lâu nay. Nếu không, chính hoạt động kiểm toán sẽ trở thành rào cản đối với công tác nghiên cứu khoa học.
Đồng quan điểm, PGS.TS Hồ Quốc Bằng, Đại học quốc gia TP HCM, cho rằng Nghị quyết 57 về đột phá khoa học công nghệ đặt mục tiêu kết hợp ba nhà: nhà nước, nhà trường và nhà kinh doanh. Tuy nhiên, việc hiện thực hóa mục tiêu này vẫn còn nhiều thách thức.
TS. Bằng cho rằng, một trong những rào cản lớn nhất là các trường và doanh nghiệp e ngại việc định giá sản phẩm khoa học công nghệ hình thành từ ngân sách nhà nước. Nguyên nhân là do việc định giá kết quả nghiên cứu phức tạp, dễ bị quy trách nhiệm nếu định giá sai lệch so với quan điểm kiểm tra tài chính sau này.
Ông Bằng dẫn chứng trường hợp doanh nghiệp đặt hàng cho Sở Khoa học và Công nghệ triển khai, nhà trường phối hợp thực hiện, kinh phí từ ngân sách. Khi sản phẩm hoàn thành, nhà trường được giao chủ trì định giá và trao quyền sử dụng cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, khi kiểm tra tài chính, nếu cơ quan chức năng cho rằng việc định giá không phù hợp, trường sẽ phải chịu trách nhiệm.
Theo TS. Bằng, kinh nghiệm từ các nước cho thấy sản phẩm nghiên cứu sau khi hoàn thành nên được trao cho doanh nghiệp. Doanh nghiệp sẽ có trách nhiệm đầu tư thêm vốn để thương mại hóa sản phẩm, và một phần lợi nhuận được chia cho nhà trường. Nhà nước thu lại vốn thông qua thuế. Ông nhấn mạnh cần tạo điều kiện thuận lợi và lợi nhuận cho doanh nghiệp để khuyến khích họ tham gia thương mại hóa các kết quả nghiên cứu.
Ông Nguyễn Nam Hải, Vụ trưởng Kế hoạch Tài chính, Bộ Khoa học và Công nghệ, cho biết Khoản 2, Điều 28 của Dự thảo luật cho phép tổ chức chủ trì tự chủ quyết định hình thức, phương án, giá và phân chia lợi nhuận khi thương mại hóa kết quả từ nhiệm vụ sử dụng 100% ngân sách nhà nước. Các hình thức được phép bao gồm cho thuê, bán, chuyển nhượng, chuyển giao quyền sử dụng, kinh doanh dịch vụ, hợp tác, liên doanh, liên kết, tự khai thác và tự thỏa thuận về giá, không bắt buộc theo phương pháp định giá của Bộ Tài chính.
Tuy nhiên, ông Nam Hải cũng thừa nhận khó khăn nằm ở khâu thực thi và nỗi lo bị kiểm tra, kiểm toán sau này. Nỗi lo này xuất phát từ việc thương lượng giá trị sản phẩm. Ví dụ, cùng một công trình, nếu một đơn vị bán với giá 100 đồng và thu về một đồng, trong khi đơn vị khác thu về ba đồng, có thể bị cơ quan kiểm tra xem xét lại.
Về vấn đề kết quả nghiên cứu khoa học và tài sản công, ông Nam Hải cho biết trong dự thảo sửa đổi Luật Tài sản công 2025, Bộ Tài chính đề xuất loại bỏ toàn bộ quy định về quản lý tài sản hình thành từ hoạt động khoa học và công nghệ. Thay vào đó, Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo và các văn bản chuyên ngành sẽ quy định chi tiết việc sở hữu, định giá và chuyển giao các kết quả nghiên cứu.
Admin
Nguồn: VnExpress
