Cuốn sách “Phù thủy tranh giả mạo: Cơn cuồng Vermeer, Đức quốc xã và Vụ lừa đảo nghệ thuật lớn nhất thế kỷ XX” của Edward Dolnick, dày 456 trang, đã được phát hành tại Việt Nam vào tháng 5 bởi Nhà xuất bản Thế Giới và Phương Nam Book, qua bản dịch của dịch giả Đăng Thư. Ấn bản gốc tiếng Anh ra mắt tại Mỹ từ năm 2008.
Tác phẩm đi sâu vào một sự kiện có thật, diễn ra ở châu Âu trong giai đoạn 1930-1940, kể về cuộc đời và sự nghiệp của họa sĩ người Hà Lan Han van Meegeren (1889-1947). Ông đã tạo dựng tên tuổi bằng cách tài tình “bắt chước” phong cách vẽ của Johannes Vermeer, một danh họa đồng hương sống trước ông hơn hai thế kỷ, người nổi tiếng với bức tranh “Thiếu nữ đeo hoa tai ngọc trai”.
Theo Dolnick, Van Meegeren vốn là một nghệ sĩ tài năng, nhưng lại không được giới hội họa đương thời công nhận. Quyết tâm “trả đũa” giới phê bình nghệ thuật, ông đã giả mạo tranh của nhiều bậc thầy, đặc biệt là Johannes Vermeer. Việc lựa chọn Vermeer không phải ngẫu nhiên. Vào thời điểm đó, công chúng rất ngưỡng mộ Vermeer vì cuộc đời bí ẩn, kỹ thuật vẽ độc đáo trong thế kỷ 17 và số lượng tác phẩm ít ỏi ông để lại.
Những yếu tố này đã tạo điều kiện cho Van Meegeren thực hiện kế hoạch của mình. Ông nghiên cứu kỹ lưỡng phong cách, kỹ thuật và chất liệu trong tranh của Vermeer. Không chỉ đơn thuần sao chép, ông còn tạo ra những bức họa mang đậm “chất” Vermeer. Để đánh lừa các nhà giám định khó tính, ông tự chế bột màu theo công thức cổ và tạo ra các vết rạn nứt đặc trưng trên bề mặt tranh sơn dầu cũ. Sự đầu tư kỹ lưỡng và quyết tâm cao độ đã giúp Meegeren được mệnh danh là “phù thủy” trong giới hội họa, có khả năng biến những bức tranh mới thành di sản nghệ thuật hàng trăm năm tuổi.
Edward Dolnick cho rằng thành công của Han van Meegeren còn đến từ khả năng nắm bắt tâm lý giới chuyên môn và thị trường nghệ thuật. Ông đã lợi dụng “cơn sốt Vermeer”, sự tự phụ của các nhà phê bình và áp lực phải khám phá những điều mới mẻ trong ngành để tranh giả của mình nhận được vô số lời khen ngợi. Meegeren sống một cuộc đời hai mặt: vừa là một nghệ sĩ ẩn dật đam mê phục chế tranh cổ, vừa là một người biết tận hưởng cuộc sống xa hoa.
Một trong những “nạn nhân” nổi tiếng nhất của ông là Hermann Goering, một lãnh đạo cấp cao của Đức Quốc xã và một nhà sưu tập tranh khét tiếng. Goering đã đổi 137 bức tranh để lấy bức “Chúa với người đàn bà ngoại tình” mà ông tin là của Johannes Vermeer. Thương vụ này đã thay đổi hoàn toàn số phận của Han van Meegeren.
Sau Chiến tranh Thế giới II, Meegeren bị bắt với cáo buộc phản quốc vì bán “di sản quốc gia” cho kẻ thù của Hà Lan, chính là Hermann Goering. Đối mặt với nguy cơ ngồi tù hoặc thậm chí án tử hình, Meegeren đã thú nhận rằng bức tranh “Chúa với người đàn bà ngoại tình” là một trò lừa bịp. Ban đầu, không ai tin rằng một tuyệt phẩm được ca ngợi bấy lâu nay lại là đồ giả, và càng khó tin hơn khi tác giả lại là một người từng bị coi thường. Để chứng minh, Meegeren đã vẽ một bức “Vermeer” ngay tại tòa án. Màn trình diễn này đã thuyết phục tất cả mọi người, biến ông từ một kẻ bán nước thành một người hùng dân tộc. Công chúng hả hê khi thấy một người Hà Lan đã lừa được “trùm phát xít”.
Theo nhà xuất bản, “Phù thủy tranh giả mạo” của Edward Dolnick không chỉ tái hiện lịch sử mà còn là một “công trình nghiên cứu sâu sắc về tâm lý con người, bản chất của nghệ thuật và sự mong manh của danh tiếng cũng như niềm tin”. Tờ New York Times đánh giá cao khả năng xây dựng nhân vật của tác giả, gợi ra những câu hỏi ấn tượng như một tiểu thuyết gia thực thụ.
Một độc giả trên Goodreads nhận xét: “Dolnick có cách kể chuyện thú vị, không nhất thiết theo trình tự thời gian. Tác phẩm giống như một cuốn tiểu thuyết kết hợp bài học lịch sử và sách khoa học. Đối với tôi, cuốn sách mang lại một trải nghiệm đọc tuyệt vời khi mang đến một loạt câu chuyện bên lề hấp dẫn xoay quanh vụ án của Han van Meegeren, hoặc những người mà Dolnick đã phỏng vấn để làm cho tác phẩm thêm dày dặn.”
Edward Dolnick sinh năm 1952, là một nhà báo và cây bút chuyên về khoa học của tờ Boston Globe. Ông đã có nhiều bài viết trên các tờ báo lớn như Atlantic Monthly, New York Times, Washington Post. Một số tác phẩm tiêu biểu của ông bao gồm “Madness on the Couch” (1998), “Down the Great Unknown” (2001) và “The Writing of the Gods” (2021). Hiện ông đang sống tại Washington D.C. cùng gia đình.
Admin
Nguồn: VnExpress
