Trong luật pháp quốc tế, thuật ngữ “terra nullius,” có nghĩa là “vùng đất vô chủ” trong tiếng Latinh, dùng để chỉ những khu vực không thuộc chủ quyền của bất kỳ quốc gia nào. Một trong những vùng terra nullius nổi tiếng và thu hút sự chú ý của nhiều người là Bir Tawil, một vùng đất rộng 2.000 km2 toàn sỏi đá nằm giữa biên giới Ai Cập và Sudan.
Sự đặc biệt của Bir Tawil bắt nguồn từ tranh chấp biên giới giữa Ai Cập và Sudan, khiến cả hai quốc gia đều không muốn nhận chủ quyền đối với vùng đất này.
Nguyên nhân sâu xa hơn nằm ở vị trí địa lý của khu vực Halaib lân cận. Mặc dù cũng là vùng đất sỏi đá, Halaib lại có giá trị hơn do giáp Biển Đỏ. Cả Ai Cập và Sudan đều mong muốn kiểm soát Halaib, nhưng do đặc điểm đường biên giới, mỗi nước chỉ có thể tuyên bố chủ quyền đối với một trong hai vùng: Bir Tawil hoặc Halaib. Vì lý do này, không quốc gia nào muốn Bir Tawil.
Tình trạng độc đáo này đã thu hút sự chú ý của những người tự xưng là “micronationalists” – những cá nhân có ước mơ tạo ra quốc gia và vùng đất riêng của mình. Một ví dụ điển hình là Jeremiah Heaton, một người đàn ông Mỹ, người vào năm 2014 đã thành lập “Vương quốc Bắc Sudan” tại Bir Tawil với mong muốn “biến con gái mình thành một công chúa thực thụ.” Tuy nhiên, “vương quốc” này không được bất kỳ quốc gia nào công nhận.
Không chỉ ở châu Phi, châu Âu cũng chứng kiến những “dự án lập quốc” tương tự. Dọc theo biên giới Croatia và Serbia, tranh chấp kéo dài về dòng sông Danube đã tạo ra một số vùng nhỏ được coi là terra nullius.
Tranh chấp này bắt đầu từ năm 1947, sau Thế chiến II, và tái bùng phát vào những năm 1990 khi hai nước tách khỏi Nam Tư cũ. Serbia cho rằng biên giới nằm ở giữa dòng sông hiện tại, trong khi Croatia lại dựa vào bản đồ từ thế kỷ XIX, thời điểm dòng sông chảy theo một hướng khác.
Sự khác biệt trong cách xác định này dẫn đến việc Croatia tuyên bố chủ quyền đối với một số vùng bờ đông sông Danube mà Serbia coi là của mình. Ngược lại, một số vùng bờ tây lại bị bỏ rơi vì nằm giữa ranh giới cũ và mới, trở thành những “mảnh đất vô chủ” hiếm hoi ở châu Âu.
Năm 2015, chính trị gia người Séc Vit Jedlička đã tuyên bố thành lập “Cộng hòa Tự do Liberland” trên một vùng đất rộng 7 km2 trong khu vực tranh chấp. “Quốc gia” này được xây dựng theo mô hình chủ nghĩa tự do cực đoan, với tham vọng tạo ra một cuộc cách mạng toàn cầu.
Tuy nhiên, chính quyền Croatia đã nhanh chóng phong tỏa khu vực và cấm người dân tiếp cận. Năm 2023, YouTuber người Anh Niko Omilana đã thử “xâm nhập” Liberland để kỷ niệm 8 năm ngày thành lập.
Lấy cảm hứng từ Jedlička, Daniel Jackson, một thanh niên 20 tuổi mang hai quốc tịch Anh và Australia, cũng tuyên bố thành lập “Cộng hòa Tự do Verdis.” Jackson tự phong mình là “tổng thống trẻ nhất thế giới.”
“Quốc gia” của anh nằm trên một bãi cát hoang ven sông Danube, rộng hơn cả Vatican. Jackson cho biết đã thu hút khoảng 400 “công dân Verdis” và tin rằng vùng đất này có thể trở thành một quốc gia có chủ quyền được công nhận.
Trước khi “lập quốc,” Jackson và nhóm của mình đã nghiên cứu các tài liệu lịch sử, bản đồ cổ và hiện đại của cả Croatia và Serbia. Họ tin rằng vùng đất này chưa từng có người sinh sống và đủ điều kiện để tuyên bố chủ quyền.
Vào tháng 5 năm 2019, Jackson được “bầu” làm tổng thống, thành lập chính phủ, bổ nhiệm các bộ trưởng, thiết kế quốc kỳ và quốc huy, phát hành hộ chiếu và soạn thảo hiến pháp cơ bản. Jackson nói rằng Verdis được thành lập để trở thành “một vùng trung lập nơi các nhà lãnh đạo thế giới có thể đối thoại.”
Tháng 10 năm 2023, nhóm Verdis chính thức định cư tại Verdis, nhưng chỉ một ngày sau, cảnh sát Croatia đã đến dỡ trại và bắt giữ họ để thẩm vấn. Jackson bị trục xuất ngay sau đó.
Bộ Ngoại giao Croatia gọi hành động này là “khiêu khích và không có cơ sở pháp lý,” đồng thời nhấn mạnh rằng mặc dù ranh giới Danube vẫn còn tranh chấp, không khu vực nào được phép cho bên thứ ba chiếm đóng.
Mặc dù vậy, Jackson khẳng định anh sẽ không bỏ cuộc. “Tôi yêu những gì mình đang làm. Tôi còn trẻ, ít kinh nghiệm hơn các tổng thống khác, nhưng tôi học rất nhanh và muốn thế hệ tôi tham gia sâu hơn vào chính trị toàn cầu,” anh nói.
Bất chấp thất bại, Jackson vẫn treo cờ Verdis mỗi khi có thể, “như một lời khẳng định rằng chúng tôi chưa bỏ cuộc.” Anh hiện điều hành “chính phủ lưu vong” từ Anh.
Giáo sư Noam Leshem thuộc Đại học Durham, Anh, nhận định rằng cần nhìn nhận nghiêm túc về điều gì khiến con người tìm kiếm giấc mơ chủ quyền như Jackson và tại sao nhiều người khác lại sẵn sàng đi theo anh.
“Điều này phản ánh cuộc khủng hoảng niềm tin chính trị mà nhiều người trên thế giới đang trải qua,” giáo sư Leshem nói.
Admin
Nguồn: VnExpress
