Vào những năm 1970, một nghiên cứu nhỏ tại Bệnh viện Nhi Great Ormond Street ở London, Anh, đã làm dấy lên lo ngại về mối liên hệ giữa vaccine ho gà và các rối loạn thần kinh ở trẻ em. Nghiên cứu này theo dõi 35 trẻ có biểu hiện các vấn đề thần kinh sau khi tiêm vaccine. Mặc dù các tác giả thừa nhận rằng có thể đây chỉ là sự trùng hợp về thời điểm, và nhiều trẻ đã có dấu hiệu bất thường trước khi tiêm, họ vẫn kết luận rằng có khả năng tồn tại mối liên hệ nhân quả.
Thông tin này nhanh chóng lan truyền trên các phương tiện truyền thông, gây hoang mang trong dư luận. Một nhóm phụ huynh đã thành lập “Hiệp hội Cha mẹ có con bị tổn thương do vaccine” để yêu cầu bồi thường, trong khi hậu quả nghiêm trọng của bệnh ho gà bị lãng quên.
Trước năm 1974, vaccine ho gà đã giúp giảm đáng kể số ca mắc bệnh tại Anh. Tuy nhiên, sau khi nghiên cứu gây tranh cãi được công bố, tỷ lệ tiêm chủng giảm mạnh, xuống chỉ còn 30% vào năm 1978, thậm chí có nơi chỉ đạt 9%. Hậu quả là ba đợt dịch ho gà bùng phát, với đợt dịch nghiêm trọng nhất vào giai đoạn 1977-1979 ghi nhận hơn 102.000 ca mắc và ít nhất 36 trẻ tử vong.
Để làm rõ mối liên hệ giữa vaccine ho gà và tổn thương thần kinh, nhiều nghiên cứu quy mô lớn đã được thực hiện trong thập kỷ tiếp theo. Nghiên cứu Quốc gia về bệnh não trẻ em (NCES) từ năm 1976 đến năm 1979 cho thấy chỉ có 35 trong số 1.000 trẻ nhập viện vì các bệnh lý thần kinh đã tiêm vaccine trong vòng 7 ngày trước đó. Tỷ lệ rủi ro được ước tính là một ca viêm não cấp tính trên 110.000 liều vaccine, và một ca tổn thương lâu dài trên 310.000 liều.
Tuy nhiên, các bằng chứng khoa học sau đó cho thấy những con số này chưa chính xác. Năm 1990, giáo sư John D. Cherry khẳng định rằng “bệnh não do vaccine ho gà” chỉ là một huyền thoại, nhấn mạnh rằng việc nhầm lẫn giữa sự trùng hợp thời điểm và nguyên nhân thực sự là một sai lầm phổ biến.
Mặc dù khoa học đã làm sáng tỏ vấn đề, hậu quả của sự hoài nghi vẫn còn kéo dài. Hàng trăm ngàn trẻ em đã không được bảo vệ đầy đủ, và nhiều ca tử vong do bệnh đã xảy ra trong khi có thể phòng ngừa được.
Cuộc khủng hoảng vaccine ho gà xảy ra trong bối cảnh nước Anh đang đối mặt với bất ổn chính trị, kinh tế và xã hội, dẫn đến sự suy giảm niềm tin vào chính phủ và hệ thống y tế. Ngay cả giới bác sĩ cũng chia rẽ: một khảo sát năm 1977 cho thấy gần một nửa số bác sĩ đa khoa không khuyến nghị tiêm vaccine ho gà trừ khi phụ huynh yêu cầu.
Tại Mỹ, mặc dù không xảy ra khủng hoảng tiêm chủng, làn sóng kiện tụng về vaccine ho gà đã khiến hai trong ba nhà sản xuất vaccine ngừng hoạt động. Để duy trì nguồn cung, chính phủ Mỹ đã ban hành Đạo luật Bồi thường tổn thương do vaccine năm 1986. Tuy nhiên, cơ chế xét xử bồi thường cũng tạo ra những tiền lệ thiếu cơ sở khoa học, khiến một số người tin rằng vaccine gây hại dù không có bằng chứng rõ ràng.
Để giải quyết khủng hoảng và thuyết phục người dân tiêm chủng trở lại, nhiều quốc gia đã chuyển sang sử dụng vaccine ho gà dạng vô bào (DTaP) thay vì dạng toàn tế bào (DTwP). Vaccine mới ít gây phản ứng phụ như sốt cao hay co giật, nhưng hiệu quả bảo vệ cũng giảm nhẹ. Từ cuối thập niên 1990, các nước sử dụng DTaP đã ghi nhận sự gia tăng trở lại của bệnh ho gà theo chu kỳ 2-5 năm.
Ngày nay, vaccine đóng vai trò quan trọng trong chiến lược phòng chống bệnh ho gà của nhiều quốc gia. Tại Mỹ, trẻ em được khuyến cáo tiêm 5 mũi, gồm ba mũi khi 2-4-6 tháng tuổi, nhắc lại vào tháng 15 và khi trẻ 4 tuổi. Trẻ dưới 6 tuần tuổi chưa đủ điều kiện tiêm vaccine, nhưng lại có nguy cơ mắc ho gà và trở nặng cao. Vì vậy, các chuyên gia y tế khuyến cáo tiêm vaccine cho người mẹ trong quá trình mang thai, chủng ngừa vào tuần 27-36. Người lớn từ 65 tuổi trở lên cũng được khuyến cáo chủng ngừa. Nhờ tỷ lệ tiêm chủng được duy trì, tiếng ho rít như gà đã dần phai nhạt khỏi ký ức của người dân.
Admin
Nguồn: VnExpress
