Trong những ngày gần đây, dư luận đang xôn xao bàn tán về đề xuất cải tạo xe máy chạy xăng thành xe điện, được đánh giá là một giải pháp kinh tế và thân thiện với môi trường. Về mặt lý thuyết, việc này có vẻ đơn giản: chỉ cần thay thế động cơ xăng bằng mô-tơ điện và bộ pin, chiếc xe sẽ trở thành một phương tiện vận hành êm ái, không khói bụi và không cần nhiên liệu xăng.
Tuy nhiên, nhiều người dân, trong đó có tôi, lại cảm thấy lo lắng hơn là hào hứng trước ý tưởng này. Bất kỳ sự thay đổi nào liên quan đến phương tiện giao thông đều đòi hỏi sự ưu tiên hàng đầu cho yếu tố an toàn và kỹ thuật. Thực tế, đã có không ít vụ cháy nổ xe điện xảy ra, phần lớn là do pin kém chất lượng hoặc do quá trình sạc không đảm bảo an toàn. Vậy, liệu chúng ta có thể hoàn toàn yên tâm khi những chiếc xe máy vốn được thiết kế để chạy bằng xăng lại được “chế” lại để chạy điện, với những linh kiện cải tiến mang tính thủ công và có phần “chắp vá”?
Mỗi chiếc xe máy chạy xăng đều trải qua hàng trăm giờ thử nghiệm kỹ lưỡng trong quá trình sản xuất. Từ khung sườn, trọng tâm, góc nghiêng, độ rung, hệ thống phanh, giảm xóc, đến tải trọng, tất cả đều được tính toán một cách tỉ mỉ để đảm bảo sự tương thích hoàn hảo với động cơ đốt trong và bình nhiên liệu truyền thống. Việc thay thế toàn bộ bằng mô-tơ điện và pin lithium-ion, vốn có trọng lượng nặng hơn, kích thước khác biệt và sự phân bổ khối lượng không đồng đều, sẽ làm thay đổi hoàn toàn sự cân bằng động học và độ ổn định của xe.
Một chiếc xe được thiết kế để chở một người, giờ đây phải chịu thêm khối pin nặng 10-15 kg, đặt ở một vị trí khác hoàn toàn so với bình xăng trước đây. Hệ thống giảm xóc, phanh và khung sườn, vốn được tính toán dựa trên độ rung của động cơ xăng, cũng sẽ phải chịu một tải trọng và dao động mới. Chỉ những thay đổi này thôi cũng đủ khiến một kỹ sư cơ khí lành nghề phải lo lắng, chứ chưa nói đến người sử dụng thông thường.
Đáng lo ngại hơn cả là nguy cơ cháy nổ từ pin lithium-ion. Mặc dù loại pin này có hiệu suất cao, nhưng nó lại cực kỳ nhạy cảm với nhiệt độ, va đập và quy trình sạc. Nếu xảy ra chập điện, sạc không đúng cách, hoặc đặt gần nguồn nhiệt, pin có thể phát nổ chỉ trong vài giây. Trong khi đó, xe máy xăng không được trang bị hệ thống bảo vệ pin, không có cơ chế tản nhiệt chuyên dụng và cũng không được thiết kế với các khoang cách nhiệt.
Điều đáng quan ngại hơn là, nếu quá trình cải tạo xe diễn ra một cách đại trà mà không có sự kiểm định nghiêm ngặt, hậu quả có thể khôn lường. Chỉ một vụ cháy pin nhỏ trong một khu dân cư chật hẹp, hoặc một lần chập mạch khi sạc trong nhà, không chỉ chiếc xe mà cả mái ấm của một gia đình có thể bị thiêu rụi trong chốc lát.
Vậy ai sẽ chịu trách nhiệm cho những rủi ro này? Sau khi cải tạo, ai sẽ là người đứng tên trong bản kiểm định kỹ thuật? Chiếc xe “mới mà không mới” này có được đăng ký lưu hành hợp pháp hay không? Nếu xảy ra cháy nổ hoặc tai nạn, trách nhiệm sẽ thuộc về chủ xe, cơ sở cải tạo hay cơ quan quản lý? Những câu hỏi tưởng chừng như mang tính kỹ thuật này, thực chất lại là những câu hỏi về sinh mạng, về niềm tin và về trách nhiệm. Đáng tiếc là đến nay, vẫn chưa có một câu trả lời rõ ràng nào cho những vấn đề này.
Việc cải tạo xe xăng sang điện, trên lý thuyết, là một ý tưởng đầy thiện chí. Tuy nhiên, trên thực tế, nó lại đứng giữa ranh giới mong manh giữa sự sáng tạo và sự mạo hiểm. Và những người trực tiếp điều khiển xe mỗi ngày chính là đối tượng phải chịu rủi ro đầu tiên. Không phải ai cũng có đủ kiến thức để phân biệt đâu là “mô-tơ đạt chuẩn”, đâu là “pin tái chế”, đâu là “linh kiện trôi nổi”. Và càng không phải ai cũng có điều kiện để thử nghiệm, đo điện áp hay kiểm tra dung lượng pin.
Tôi không phủ nhận xu thế chuyển đổi xanh là một điều tất yếu. Việc thay thế dần xe xăng bằng xe điện là một hướng đi văn minh, thân thiện với môi trường và phù hợp với tương lai giao thông bền vững. Tuy nhiên, điều khiến nhiều người dân băn khoăn chính là khi yếu tố “tiết kiệm” được đặt lên bàn cân với yếu tố “an toàn”. Một bên là một khoản tiền tiết kiệm trước mắt, một bên là tính mạng, tài sản và sự bình yên của cả gia đình. Rõ ràng, không có một phép so sánh nào có thể biện minh cho sự đánh đổi này.
Nếu coi “chuyển đổi xanh” là một hành trình dài, thì tôi cho rằng việc cải tạo xe xăng sang điện chỉ nên là một ý tưởng thử nghiệm, chứ không phải là một giải pháp đại trà. Thay vì cố gắng “độ chế” hàng triệu chiếc xe cũ, chúng ta cần một hướng đi căn cơ, an toàn và có tầm nhìn hơn: phát triển các dòng xe điện mới với giá cả phù hợp, đảm bảo các tiêu chuẩn kỹ thuật, được hỗ trợ tài chính và có một hệ sinh thái sạc, bảo hành và bảo dưỡng đồng bộ.
Việc cải tạo xe xăng sang điện là một ý tưởng có thiện chí, tôi tin là như vậy. Nó thể hiện nỗ lực tìm kiếm một hướng đi tiết kiệm, giảm phát thải và tái sử dụng nguồn lực. Tuy nhiên, chỉ như vậy thôi là chưa đủ. Yếu tố an toàn mới là điều cần được đặt lên hàng đầu. Thay vì cải tạo xe xăng thành xe điện, chúng ta hoàn toàn có thể chọn một cách làm nhân văn hơn: thu hồi xe máy xăng cũ và hỗ trợ một phần chi phí để người dân chuyển sang sử dụng xe điện chính hãng.
Nhiều quốc gia đã thực hiện thành công các chương trình “đổi cũ lấy mới”. Tại châu Âu và Nhật Bản, những chương trình này không chỉ giúp giảm ô nhiễm mà còn kích thích tiêu dùng xanh, tạo công ăn việc làm cho ngành công nghiệp xe điện và đảm bảo an toàn cho người dân. Việt Nam hoàn toàn có thể học hỏi mô hình này, với các chính sách phù hợp với điều kiện thực tế, như miễn giảm thuế trước bạ, hỗ trợ trả góp với lãi suất thấp và trợ giá cho các hộ gia đình có thu nhập trung bình hoặc người dân ở vùng nông thôn.
Admin
Nguồn: VnExpress
