Ngày 6/11, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã có cuộc gặp thượng đỉnh với các nhà lãnh đạo của Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkmenistan và Uzbekistan tại Phòng Bầu dục, tiếp đó là bữa tối làm việc chung. Sự kiện này diễn ra nhân dịp kỷ niệm 10 năm khuôn khổ hợp tác C5+1 giữa Mỹ và 5 quốc gia Trung Á.
Được thành lập từ năm 2015, C5+1 đã trở thành một diễn đàn quan trọng thúc đẩy hợp tác giữa Mỹ và 5 quốc gia Trung Á trong các lĩnh vực như kinh tế, năng lượng, khoáng sản và an ninh. Hội nghị năm nay diễn ra vào thời điểm đặc biệt, khi các cường quốc như Nga và Trung Quốc đang nhanh chóng gia tăng ảnh hưởng đối với nguồn khoáng sản và cơ sở hạ tầng ở Trung Á, định vị mình là trung tâm trong chuỗi cung ứng của khu vực.
Chính quyền Trump đang tích cực tìm kiếm các kim loại đất hiếm, vốn là nguyên liệu cần thiết cho việc sản xuất các thiết bị công nghệ cao như điện thoại thông minh, xe điện và máy bay chiến đấu. Đây được xem là động lực thúc đẩy ông tăng cường hợp tác với 5 quốc gia Trung Á.
Ông Trump nhấn mạnh: “Các quốc gia này từng là quê hương của Con đường Tơ lụa cổ đại, nơi kết nối phương Đông và phương Tây”. Ông cũng lưu ý rằng “đáng buồn thay, các tổng thống Mỹ trước đây đã hoàn toàn lơ là khu vực này”.
Mặc dù khuôn khổ C5+1 đã được thiết lập từ 10 năm trước, Mỹ chưa có nhiều hoạt động hợp tác đáng kể ở Trung Á, khu vực vốn được coi là “sân sau” của Nga. Nga duy trì các căn cứ quân sự và quan hệ an ninh chặt chẽ trong khuôn khổ Tổ chức Hiệp ước An ninh Tập thể (CSTO) với phần lớn các quốc gia này, trong khi Trung Quốc cũng tăng cường hợp tác thông qua sáng kiến Vành đai và Con đường.
Tổng thống Trump nói thêm: “Tôi hiểu rõ tầm quan trọng của họ nhưng rất nhiều người lại không biết”.
Chuyến thăm Nhà Trắng của các nhà lãnh đạo Trung Á diễn ra sau cuộc thảo luận tích cực giữa ông Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình về chính sách xuất khẩu đất hiếm của Bắc Kinh, một vấn đề gây căng thẳng trong các cuộc đàm phán thương mại giữa hai nước.
Đầu tháng trước, Trung Quốc đã tăng cường các hạn chế xuất khẩu đối với các nguyên tố đất hiếm và nam châm quan trọng. Tuy nhiên, tại cuộc gặp giữa ông Trump và ông Tập ở Hàn Quốc tuần trước, Bắc Kinh thông báo sẽ hoãn biện pháp hạn chế này lại một năm.
Trong bối cảnh đó, Washington đang tích cực tìm kiếm các nguồn cung mới để giảm sự phụ thuộc vào Bắc Kinh về đất hiếm. Hiện tại, Trung Quốc chiếm gần 70% hoạt động khai thác đất hiếm và kiểm soát khoảng 90% quá trình chế biến đất hiếm toàn cầu.
Trung Á có trữ lượng khoáng sản đất hiếm dồi dào và sản xuất khoảng một nửa lượng uranium của thế giới, một nguyên liệu quan trọng cho điện hạt nhân. Tuy nhiên, khu vực này cần đầu tư lớn để đẩy mạnh khai thác các nguồn tài nguyên này.
Khoáng sản từ Trung Á lâu nay chủ yếu được xuất khẩu sang Trung Quốc và Nga. Theo dữ liệu thương mại, Kazakhstan năm 2023 đã xuất khẩu 3,07 tỷ USD khoáng sản thiết yếu sang Trung Quốc và 1,8 tỷ USD sang Nga, trong khi xuất khẩu sang Mỹ chỉ đạt 544 triệu USD.
Ông Trump cho biết: “Trong những tuần gần đây, chính quyền của tôi đã củng cố an ninh kinh tế Mỹ bằng cách ký kết thỏa thuận với các đồng minh và bạn bè trên khắp thế giới nhằm mở rộng chuỗi cung ứng khoáng sản thiết yếu của chúng tôi”.
Sau đó, ông mời từng nhà lãnh đạo Trung Á phát biểu. Các nhà lãnh đạo đã ca ngợi những nỗ lực của Tổng thống Trump trong việc thúc đẩy thương mại tại Trung Á và kiến tạo hòa bình trên thế giới.
Tổng thống Tajikistan Emomali Rahmon cho biết nước ông có nguồn khoáng sản thiết yếu “vô tận”, đồng thời lưu ý rằng Tajikistan nằm trong một khu vực địa chính trị tương đối khó khăn, giữa Nga và Trung Quốc.
Ông nhấn mạnh điều này càng làm cho việc hợp tác với Mỹ trở nên quan trọng hơn: “Chúng tôi rất mong muốn hai bên tiếp tục hợp tác chặt chẽ về các vấn đề an ninh, những vấn đề mà chúng tôi đang rất quan tâm”.
Trước đó, ngày 5/11, một nhóm thượng nghị sĩ lưỡng đảng đã trình dự luật bãi bỏ các hạn chế thương mại mà Mỹ áp đặt với Trung Á từ thời Liên Xô. Một số nghị sĩ cho rằng những hạn chế này đang cản trở đầu tư của Mỹ vào khu vực.
Thượng nghị sĩ Cộng hòa Jim Risch, Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Thượng viện, người bảo trợ dự luật, phát biểu: “Vẫn chưa quá muộn để tăng cường hợp tác. Mỹ mang đến cho các quốc gia Trung Á cơ hội thực sự để làm việc với một đối tác luôn sẵn lòng hợp tác, đồng thời cùng nhau thúc đẩy nền kinh tế của đôi bên”.
Cũng trong ngày 5/11, Ngoại trưởng Marco Rubio đã đón tiếp các nhà lãnh đạo Trung Á tại Bộ Ngoại giao để kỷ niệm 10 năm thành lập C5+1 và quảng bá tiềm năng mở rộng quan hệ kinh tế giữa các nước này với Mỹ.
Ông Rubio phát biểu: “Chúng ta thường dành quá nhiều thời gian tập trung vào khủng hoảng và các vấn đề phát sinh. Chúng xứng đáng được chú ý, nhưng đôi khi chúng ta lại không dành đủ thời gian tập trung vào những cơ hội mới đầy thú vị. Và đó chính là điều đang tồn tại ngay tại đây lúc này: Một cơ hội mới đầy thú vị mà lợi ích của tất cả các nước chúng ta được hợp nhất”.
Các quan chức chính quyền cho biết việc tăng cường quan hệ giữa Mỹ với các quốc gia Trung Á là một ưu tiên, và họ đã làm rõ điều này với giới chức khu vực.
Phát biểu trước các quan chức Trung Á hôm 5/11, Đại sứ Mỹ tại Ấn Độ Sergio Gor, đồng thời là đặc phái viên Nhà Trắng về Nam và Trung Á, khẳng định: “Cam kết của Tổng thống đối với khu vực thể hiện ở việc các bạn sẽ có đường dây liên lạc trực tiếp tới Nhà Trắng và sẽ nhận được sự quan tâm mà khu vực rất xứng đáng có”.
Admin
Nguồn: VnExpress
