Tại Frankfurt am Main, miền tây nước Đức, một cánh cửa thép nặng hơn 4 tấn mở ra, dẫn vào một boongke kiên cố từ thời Thế chiến II. Bên trong, kho dự trữ đất hiếm lớn nhất nước Đức được bảo vệ nghiêm ngặt.
Boongke này là nơi công ty Tradium, chuyên kinh doanh đất hiếm, lưu giữ hàng nghìn thùng vật liệu quý giá. Đa phần số đất hiếm này có nguồn gốc từ Trung Quốc, quốc gia dẫn đầu thế giới về sản xuất đất hiếm. Vị trí chính xác của boongke được giữ bí mật tuyệt đối, với hệ thống an ninh giám sát chặt chẽ.
Đất hiếm, bao gồm 17 nguyên tố, đóng vai trò then chốt trong nhiều ngành công nghiệp quan trọng. Chúng là thành phần không thể thiếu trong sản xuất thiết bị công nghệ cao, pin, nam châm vĩnh cửu cho xe điện, tuabin điện gió, máy bay, điện thoại và các ứng dụng quốc phòng. Các nguyên tố thiết yếu như dysprosium, terbium và neodymium đều được cất giữ cẩn thận tại đây.
Tradium, với đội ngũ chưa đến 40 nhân viên, dự kiến đạt doanh thu 300 triệu euro (tương đương 346 triệu USD) trong năm nay. Tuy nhiên, công ty và nhiều doanh nghiệp khác đang đối mặt với những thách thức lớn từ sự kiểm soát thị trường đất hiếm của Trung Quốc.
Tháng 4 vừa qua, Bắc Kinh đã siết chặt các quy định xuất khẩu đất hiếm, làm gia tăng căng thẳng trong bối cảnh cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung leo thang. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), Trung Quốc hiện kiểm soát hơn 60% hoạt động khai thác và 92% hoạt động tinh chế đất hiếm toàn cầu.
Sự phụ thuộc vào nam châm đất hiếm khiến ngành công nghiệp ô tô Đức, một trụ cột của nền kinh tế, chịu ảnh hưởng nặng nề từ các hạn chế này. Sự thống trị của Trung Quốc trong lĩnh vực đất hiếm đã phơi bày những rủi ro tiềm ẩn đối với nền công nghiệp châu Âu.
Ông Matthias Rueth, chủ tịch kiêm nhà sáng lập Tradium, chia sẻ rằng khách hàng của ông đang vô cùng lo lắng. Tình trạng thiếu hụt đất hiếm có thể buộc họ phải ngừng sản xuất. “Các nhà cung cấp Trung Quốc của chúng tôi cũng không hài lòng,” ông nói, “họ mong muốn tự do thương mại, nhưng vẫn phải tuân thủ các quyết định của chính phủ.”
“Thế giới đang rơi vào tình thế khó khăn. Nguồn cung đất hiếm khan hiếm, giá cả tăng vọt, và không ai có thể dự đoán được điều gì sẽ xảy ra tiếp theo,” ông Rueth nhận định.
Ông Martin Erdmann, chuyên gia từ Viện Liên bang Đức về Khoa học Địa chất và Tài nguyên (BGR), cho biết châu Âu không có ngành công nghiệp khai thác đất hiếm tương đương do những tác động tiêu cực đến môi trường. “Châu Âu ưu tiên nhập khẩu các vật liệu này với chi phí thấp hơn từ các quốc gia có quy định môi trường ít khắt khe hơn,” ông giải thích.
Hoa Kỳ từng là quốc gia dẫn đầu trong lĩnh vực này cho đến những năm 1990, nhưng sau đó đã “từ bỏ sản xuất vì lý do chi phí và môi trường, nhường lại vị trí thống trị thị trường cho Trung Quốc,” theo ông Erdmann.
Mặc dù Tổng thống Mỹ Donald Trump từng tuyên bố thỏa thuận với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình hồi cuối tháng 10 sẽ dỡ bỏ một số hạn chế xuất khẩu đất hiếm, tình hình thực tế vẫn còn nhiều bất ổn. Ông Erdmann cho biết các hạn chế từ tháng 4 vẫn có hiệu lực, khi Bắc Kinh yêu cầu “giấy phép bắt buộc, liên quan đến việc tiết lộ bí mật công nghiệp và chứng minh rằng vật liệu sẽ không được sử dụng trong các ngành công nghiệp quốc phòng.” Rất ít công ty châu Âu có thể đáp ứng được những điều kiện này.
Nhật Bản từng trải qua một cuộc khủng hoảng tương tự cách đây khoảng 15 năm do gián đoạn chuỗi cung ứng từ Trung Quốc. Để đối phó, họ đã tìm kiếm các nhà cung cấp thay thế, đặc biệt là ở Australia, và xây dựng kho dự trữ chiến lược.
Ông Erdmann nhấn mạnh rằng, đối với châu Âu, “điều quan trọng là phải rút kinh nghiệm và đầu tư mạnh mẽ hơn.”
Năm 2024, Liên minh châu Âu đã thông qua luật nhằm đảm bảo nguồn cung 17 nguyên liệu thô chiến lược, đặt mục tiêu đến năm 2030, ít nhất 10% lượng đất hiếm tiêu thụ ở EU phải được khai thác trong khối, cùng với tỷ lệ chế biến và tái chế nội khối lần lượt là 40% và 25%.
Tuy nhiên, ông Erdmann lưu ý rằng quá trình đạt được những mục tiêu này sẽ rất phức tạp, do thị trường đất hiếm vẫn bị kìm hãm bởi “mức giá rất thấp” từ chính sách của Bắc Kinh nhằm “ngăn chặn bất kỳ hoạt động khai thác có lợi nhuận nào” bên ngoài Trung Quốc.
Ông Rueth, chủ tịch Tradium, kết luận: “Cuộc sống hiện đại của chúng ta hoàn toàn phụ thuộc vào những vật liệu này,” nhưng việc tìm kiếm các giải pháp thay thế khi chúng trở nên khan hiếm là vô cùng khó khăn. Trong bối cảnh hiện tại, ông cho rằng đã quá muộn để châu Âu có thể bắt kịp các đối thủ trong cuộc đua giành quyền kiểm soát nguồn đất hiếm quan trọng này.
Admin
Nguồn: VnExpress
