Sự trỗi dậy của trí tuệ nhân tạo (AI) đang dần len lỏi vào cuộc sống thường nhật, từ việc tra cứu thông tin, mua sắm đến tư vấn sức khỏe. Tuy nhiên, việc lạm dụng và tin tưởng mù quáng vào AI có thể dẫn đến những hậu quả khó lường, từ sức khỏe đến học tập.
Bà Hà, một người dân Hải Phòng, bắt đầu sử dụng ChatGPT từ giữa năm 2024 sau khi được con cái cài đặt. Ban đầu, bà dùng AI để tra cứu công thức nấu ăn và làm thơ, nhưng dần dần xem nó như một “chuyên gia biết tuốt”. Đến đầu năm 2025, bà Hà bắt đầu sử dụng ChatGPT để tự chẩn đoán bệnh, thậm chí thay thế cả bác sĩ. Bà lý giải rằng việc khám bác sĩ cũng chỉ là hỏi triệu chứng rồi kê đơn, trong khi dùng ChatGPT nhanh gọn và tiết kiệm thời gian hơn. Tuy nhiên, một lần bà bị đau bụng dữ dội và ChatGPT chẩn đoán là do stress hoặc tiêu hóa nhẹ, chỉ cần uống nước ấm và xoa dầu. Đến khi đi viện, bà mới biết mình bị chảy máu dạ dày. Mặc dù vậy, bà Hà vẫn cho rằng AI hiếm khi sai và bác sĩ cũng không phải lúc nào cũng chẩn đoán đúng bệnh.
Tương tự, anh Văn Hàng ở Hà Nội cũng xem ChatGPT là “từ điển bách khoa toàn thư” và sử dụng nó để khảo sát giá xe, tư vấn bất động sản. Anh được chatbot tư vấn một khu đất ngoại thành 100 m2 với giá một tỷ đồng và kiên quyết trả giá này, mặc dù chủ đất đòi 1,8 tỷ đồng. Ngay cả khi bị người bán mỉa mai, anh Hàng vẫn tin rằng AI đúng và cho rằng người bán đang trục lợi.
Con trai anh Hàng, Gia Bảo, cũng sử dụng AI như một trợ thủ đắc lực trong học tập. Thay vì tự giải bài, cậu bé dần giao toàn bộ bài tập cho AI làm hộ. Gia Bảo cho rằng AI còn giỏi hơn cả gia sư, có thể làm một bài văn mất cả ngày chỉ trong một phút.
Thạc sĩ Đinh Ngọc Sơn, chuyên gia về chuyển đổi số, nhận định rằng AI đang thay đổi sâu sắc cách con người sống và làm việc, giúp tự động hóa nhiều tác vụ. Tuy nhiên, điều này cũng dẫn đến việc nhiều người lầm tưởng rằng AI có thể thay thế các chuyên gia.
Chuyên gia tâm lý Trịnh Trung Hòa cho rằng người dùng ưa chuộng AI vì tính tiện dụng, khả năng tra cứu mọi lúc mọi nơi và đặc biệt là miễn phí. Trong bối cảnh kinh tế khó khăn, một công cụ giải đáp mọi thắc mắc mà không tốn chi phí chắc chắn sẽ được ưu tiên. Ngoài ra, tâm lý ngại hỏi hoặc những câu hỏi “quá nhỏ nhặt, tế nhị” cũng khiến người dùng tìm đến AI.
Theo OpenAI, hơn 200 triệu người trên toàn cầu sử dụng ChatGPT mỗi tuần. Báo cáo của Sensor Tower tháng 10/2025 cho thấy người Việt đã dành 283 triệu giờ sử dụng các ứng dụng AI tạo sinh (GenAI) và thực hiện 7,5 tỷ phiên truy cập trong nửa đầu năm 2025.
Tuy nhiên, sự tiện lợi này đi kèm với rủi ro khi người dùng tin tưởng mù quáng. Chuyên gia Trịnh Trung Hòa đánh giá rằng ưu điểm của AI là tổng hợp nhanh, nhưng nhược điểm là không thể phân tích đúng sai và không có khả năng phán đoán đa chiều. AI nhận biết dựa trên dữ liệu có sẵn, trong khi nhiều thông tin chưa được kiểm chứng. Đây là lý do tại sao các ứng dụng AI luôn kèm theo cảnh báo “có thể mắc sai sót”.
Các chuyên gia y tế quốc tế cũng cảnh báo rằng AI thiếu nền tảng lý luận thực tiễn và không thể so sánh với sự linh hoạt, y đức của bác sĩ. Một nghiên cứu trên tạp chí PLOS ONE cho thấy độ chính xác của ChatGPT trong chẩn đoán y khoa chỉ đạt 49%.
Gần đây, các bác sĩ đã ghi nhận nhiều trường hợp nhập viện vì tin theo AI. Tạp chí Annals of Internal Medicine từng công bố một ca bệnh ở Anh, trong đó một người đàn ông 60 tuổi bị ngộ độc brom do sử dụng natri bromua thay muối ăn theo lời khuyên của ChatGPT. Tại Việt Nam, Bệnh viện Gia An 115 (TPHCM) cũng đã tiếp nhận một bệnh nhân nữ 42 tuổi mắc đái tháo đường, tự ý bỏ thuốc theo “AI y tế” và suýt hôn mê do đường huyết tăng vọt.
Ngoài sức khỏe, các chuyên gia cũng cảnh báo về việc lạm dụng AI trong học tập. Chuyên gia an ninh mạng Ngô Minh Hiếu (“Hiếu PC”) cho biết học sinh đang sử dụng AI như một công cụ “giải bài hộ” thay vì “trợ giảng”, dẫn đến việc hổng kiến thức và lười tư duy. Trường hợp của Gia Bảo là một ví dụ điển hình. Mặc dù luôn đạt điểm cao trong các bài tập về nhà nhờ ChatGPT, nhưng kết quả các kỳ thi của cậu lại thuộc nhóm thấp nhất lớp.
Để tránh lệ thuộc vào AI, chuyên gia Trịnh Trung Hòa khuyên người dùng nên vạch rõ ranh giới và chủ động thẩm định nguồn tin. Học sinh có thể tham khảo cách làm, nhưng tuyệt đối không nên chép lại và cần có sự giám sát của gia đình, nhà trường.
Thạc sĩ Đinh Ngọc Sơn nhấn mạnh rằng vấn đề không nằm ở công nghệ mà ở cách sử dụng. Nếu được sử dụng để phát triển bản thân, AI sẽ là một trợ lý tuyệt vời. Tuy nhiên, nếu lạm dụng, chúng ta sẽ mất đi sự chủ động. AI không nên là “cây gậy chống” mà phải là “bàn đạp” để con người phát triển.
Admin
Nguồn: VnExpress
