Ngành cà phê Việt Nam tiếp tục khẳng định vị thế là một trong những mặt hàng nông sản xuất khẩu chủ lực, với dự kiến kim ngạch niên vụ 2024-2025 đạt 8,4 tỷ USD, tăng hơn 55% so với cùng kỳ. Tuy nhiên, thị trường quốc tế ngày càng khắt khe, đặc biệt là châu Âu, nơi tiêu thụ tới 40% lượng cà phê xuất khẩu của Việt Nam.
Những quy định nghiêm ngặt như giới hạn dư lượng thuốc bảo vệ thực vật ở mức rất thấp (0,1 mg/kg) và quy định chống mất rừng, suy thoái rừng (EUDR) đang đặt ra thách thức lớn, đòi hỏi các vùng trồng cà phê phải chuyển đổi mô hình canh tác. Tại Đăk Lăk, địa phương dẫn đầu cả nước về sản lượng cà phê, áp lực từ dịch hại, chi phí đầu vào cao và tình trạng sản xuất nhỏ lẻ vẫn là những khó khăn dai dẳng đối với người nông dân.
Trước bối cảnh đó, một hướng đi mới đang được triển khai nhằm nâng cao chất lượng và giá trị cà phê Việt, đó là mô hình kết nối chuỗi giá trị bền vững.
Từ đầu năm 2025, Bayer đã phối hợp với Trung tâm Khuyến nông Đăk Lăk, Viện Khoa học Kỹ thuật Nông – Lâm nghiệp Tây Nguyên (Wasi) và nông dân địa phương triển khai mô hình canh tác cà phê bền vững, tập trung vào quy trình quản lý sâu bệnh hại và dư lượng hiệu quả. Mô hình này đã được giới thiệu tại tọa đàm “Kết nối chuỗi – Nâng tầm cà phê Việt”, thu hút sự tham gia của nhiều đại diện cơ quan ban ngành, doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân.
Tại sự kiện này, Bayer Việt Nam và Công ty TNHH Cà phê 721 đã ký kết biên bản ghi nhớ, cam kết tối ưu hóa nguồn lực để tiếp tục triển khai các mô hình canh tác mẫu phục vụ nghiên cứu thực tiễn. Đây sẽ là cơ sở quan trọng để tập huấn và chuyển giao công nghệ cho nông dân địa phương. Các bên cũng thống nhất phối hợp xây dựng bộ tiêu chuẩn chất lượng phù hợp với yêu cầu của thị trường xuất khẩu, góp phần nâng cao giá trị và uy tín của cà phê Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Ông Đàm Huy Lý, một nông dân tham gia mô hình, chia sẻ rằng việc chuyển từ thói quen sử dụng phân thuốc theo kinh nghiệm sang áp dụng quy trình kỹ thuật thống nhất đã giúp vườn cây ổn định hơn. Ông nhấn mạnh: “Vườn cây giờ ‘xanh, sạch, đẹp’, giảm chi phí sản xuất, bảo vệ sức khỏe cho chính mình và môi trường. Quan trọng nhất là đảm bảo cà phê không có dư lượng, tự tin đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu.”
Báo cáo kỹ thuật cho thấy các chỉ tiêu sinh trưởng tại vườn mô hình đều vượt trội so với các khu vực đối chứng. Cụ thể, bộ rễ phát triển khỏe mạnh, cây sinh trưởng đồng đều, cành dài, tỷ lệ cành khô thấp và khả năng giữ trái tốt. Chiều dài cành dự trữ cũng tăng lên, giúp cây duy trì năng suất ổn định cho các vụ sau.
Mô hình này ước tính đạt năng suất từ 3,3 đến 4,7 tấn hạt/ha, cao hơn so với mức 3-4,3 tấn/ha ở các khu vực canh tác truyền thống, tương đương mức tăng năng suất 10-15%. Những kết quả tích cực này là tiền đề quan trọng để mở rộng quy mô mô hình trong thời gian tới.
Ông Nguyễn Minh Hưng, Quản lý ngành hàng cà phê của Bayer Việt Nam, khẳng định: “Ba năm liên tiếp kiểm tra dư lượng đều đạt chuẩn xuất khẩu. Chúng tôi triển khai mô hình mẫu để nông dân so sánh trực tiếp và có cơ sở tin tưởng vào quy trình.”
Đăk Lăk, với vai trò “thủ phủ cà phê” của Việt Nam, đang nỗ lực định hướng phát triển vùng nguyên liệu bền vững. Tỉnh dẫn đầu cả nước về năng suất, sản lượng và đóng góp kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD. Địa phương đã ban hành đề án phát triển ngành hàng cà phê đến năm 2030, thể hiện sự quan tâm đặc biệt đối với cây trồng chiến lược này.
Ông Nguyễn Hắc Hiển, Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Đăk Lăk, cho biết quản lý dư lượng thuốc bảo vệ thực vật và vật tư đầu vào là định hướng lớn của ngành nông nghiệp địa phương. Tỉnh tập trung nâng cao chất lượng thay vì chạy theo số lượng, thông qua việc áp dụng các chứng nhận quốc tế như GlobalGAP, 4C, Rainforest… Đồng thời, địa phương tổ chức lại sản xuất theo hướng hợp tác, liên kết chuỗi, khuyến khích nông dân tham gia hợp tác xã, ghi chép nhật ký nông hộ, đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ và chuyển đổi số. Mô hình hợp tác giữa Bayer, Wasi và Trung tâm khuyến nông là một điển hình cho hướng đi này.
Dự kiến năm 2026, dự án Better Life Farming (Nông nghiệp tiên phong, nhà nông thịnh vượng) sẽ tiếp tục mở rộng quy mô, hướng đến phát triển thêm ít nhất 20 mô hình liên kết mới. Các mô hình này sẽ tập trung vào các nông trường, công ty cà phê và các vùng nguyên liệu trọng điểm của các đơn vị thu mua.
Các chuyên gia cho biết mô hình đang áp dụng bộ giải pháp gồm quản lý đất và dinh dưỡng theo quy trình chuẩn, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hợp lý thông qua quản lý tổng hợp dịch hại, áp dụng tưới tiết kiệm và các biện pháp thích ứng với biến đổi khí hậu. Nông dân tham gia mô hình được hướng dẫn ghi chép nhật ký nông hộ và kiểm tra dư lượng định kỳ để đảm bảo đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu.
Ông Kg Krishnamurthy, Giám đốc Nhánh Khoa học cây trồng Bayer Việt Nam, khẳng định sứ mệnh của công ty là mang giải pháp canh tác cà phê bền vững toàn diện đến Tây Nguyên. Gói giải pháp tập trung vào quản lý đất, bảo vệ cây, tiết kiệm nước và thích ứng biến đổi khí hậu, với mục tiêu nâng cao năng suất và giá trị kinh tế, đảm bảo sự bền vững lâu dài và kết nối chuỗi giá trị, hỗ trợ đầu ra cho người nông dân. Ông nhấn mạnh đây là nỗ lực chung, đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ của chính quyền, Viện Wasi, các đối tác và nông dân.
Admin
Nguồn: VnExpress
