Ukraine và Pháp vừa ký kết ý định thư, theo đó Kiev dự kiến chi hàng tỷ đô la để mua vũ khí từ Paris, bao gồm máy bay không người lái, bom dẫn đường, hệ thống phòng thủ tên lửa mới và có thể lên đến 100 máy bay chiến đấu Rafale.
Nếu thỏa thuận này thành hiện thực, cùng với cam kết mua 150 máy bay chiến đấu Gripen từ Thụy Điển, Ukraine sẽ sở hữu lực lượng chiến đấu cơ lớn nhất châu Âu, chỉ sau Nga. Tuy nhiên, nhiều nhà phân tích bày tỏ hoài nghi về tính khả thi của kế hoạch này, bởi nguồn tài chính để chi trả cho số vũ khí hiện đại này vẫn là một dấu hỏi lớn.
Cả Ukraine và Pháp đều đang gặp khó khăn về tài chính để có thể chi trả cho việc sản xuất hàng trăm máy bay chiến đấu và bom dẫn đường. Các quan chức Liên minh châu Âu (EU) nhận định rằng Ukraine có nguy cơ cạn kiệt tiền mặt vào mùa xuân, trong khi Pháp cũng đang phải đối mặt với áp lực giảm thâm hụt ngân sách.
Trong nhiều tháng qua, EU đã tìm cách sử dụng số tài sản bị đóng băng của Nga tại các ngân hàng ở Bỉ để làm đảm bảo cho khoản vay trị giá 140 tỷ euro (khoảng 160 tỷ đô la) cho Ukraine. Mục tiêu của EU là cung cấp nguồn tiền cấp thiết để giúp Ukraine duy trì hoạt động trong giai đoạn tiếp theo của cuộc xung đột với Nga.
Sau khi Nga khởi động chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine vào tháng 2/2022, EU và các đối tác phương Tây đã phong tỏa số tiền mà Ngân hàng Trung ương Nga đầu tư vào châu Âu, Mỹ và Nhật Bản. Khoảng 2/3 số tiền này đang được lưu giữ tại Euroclear, một trung tâm lưu ký chứng khoán có trụ sở tại Bỉ.
Theo đề xuất mới, Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) sẽ chuyển giao số tài sản dự trữ của Nga cho EU, ước tính khoảng 180 tỷ euro. EU sau đó sẽ cấp 140 tỷ euro từ số tiền này dưới dạng “khoản vay bồi thường” cho Ukraine, và Kiev chỉ phải hoàn trả số tiền này sau khi Nga bồi thường các thiệt hại do chiến tranh gây ra.
Tuy nhiên, kế hoạch này đã bị Bỉ chặn vào phút chót tại cuộc họp của khối vào tháng trước. Chính phủ Bỉ lo ngại về những hậu quả chính trị, tài chính và pháp lý mà nước này có thể phải gánh chịu nếu Nga kiện hoặc đòi lại số tiền trên.
Thủ tướng Bỉ, Bart De Wever, cảnh báo rằng nếu Euroclear không thể bù đắp các khoản nợ, công ty này có thể mất niềm tin từ thị trường, dẫn đến việc khách hàng đồng loạt rút tài sản và gây ra một cuộc khủng hoảng tài chính.
Chính phủ Bỉ cũng lo ngại rằng Nga có thể tịch thu tài sản của các công ty Bỉ đang bị mắc kẹt tại Nga kể từ năm 2022. Moscow hoặc các tòa án Nga có thể kiểm soát tài sản của Euroclear tại Nga và gây áp lực lên các quốc gia thân thiện với Nga để truy tìm tài sản của công ty này ở nhiều nơi khác.
Theo những người tham gia đàm phán, Euroclear hiện có khoảng 17 tỷ euro (hơn 19 tỷ đô la) tài sản tại Nga. Đại diện của Euroclear cho biết công ty sẽ tiếp tục thảo luận với các nhà hoạch định chính sách và nhấn mạnh rằng mọi đề xuất cần tôn trọng luật pháp quốc tế, các nguyên tắc pháp lý được quốc tế công nhận, đồng thời bảo vệ lợi ích của Euroclear và các bên liên quan.
Tình hình càng trở nên phức tạp hơn do vấn đề chính trị nội bộ của Bỉ. Chính phủ của Thủ tướng De Wever đang gặp khó khăn trong việc thông qua ngân sách và có nguy cơ sụp đổ nếu không đạt được thỏa thuận trước cuối tháng 12.
Để giảm thiểu rủi ro, Bỉ yêu cầu các nước EU khác cam kết chia sẻ gánh nặng bằng cách bảo lãnh cho khoản vay. Bỉ cũng thúc giục Ủy ban châu Âu (EC) xem xét các phương án khác để chuyển tiền cho Ukraine.
Trong thư gửi các nước thành viên, EC đưa ra hai lựa chọn dự phòng: EU phát hành nợ chung để huy động tiền cho Ukraine, hoặc các nước thành viên viện trợ trực tiếp cho Kiev. Tuy nhiên, cả hai phương án này đều đối mặt với nhiều thách thức. Khoản vay chung sẽ tốn kém do phải trả lãi, còn viện trợ trực tiếp sẽ gây áp lực lên ngân sách của các quốc gia vốn đã có nợ cao.
Do đó, các nhà hoạch định chính sách, giới ngoại giao và chuyên gia tại Brussels đều tin rằng kế hoạch cho vay dựa trên tài sản đóng băng của Nga cuối cùng sẽ được thông qua. Không phải vì đây là lựa chọn đơn giản, mà vì các phương án thay thế còn nhiều thách thức hơn.
Nicolas Veron, nhà đồng sáng lập tổ chức nghiên cứu Bruegel ở Bỉ và Viện Kinh tế Quốc tế Peterson ở Mỹ, nhận định rằng các phương án thay thế đều không tốt bằng kế hoạch ban đầu, và việc không viện trợ tài chính cho Ukraine là điều không thể chấp nhận được.
Chủ tịch EC Ursula von der Leyen nhấn mạnh rằng khoản vay dựa trên tài sản đóng băng là “cách hiệu quả nhất để duy trì quốc phòng và nền kinh tế của Ukraine”. Với kế hoạch này, Ukraine có thể nhận khoản vay với lãi suất 0% và chỉ phải trả lại sau khi nhận tiền bồi thường chiến tranh từ Nga. Nó cũng mang lại sự hỗ trợ tài chính lớn và gửi một thông điệp rõ ràng tới Nga rằng Ukraine có đủ nguồn lực để tiếp tục chiến đấu.
Mujtaba Rahman, giám đốc khu vực châu Âu của tổ chức Eurasia Group, cho rằng nếu EU buộc phải sử dụng các lựa chọn khác, điều đó sẽ củng cố quan điểm của Tổng thống Nga Vladimir Putin rằng thời gian đang đứng về phía ông.
Tuy nhiên, một số quốc gia EU vẫn ngần ngại đưa ra cam kết mà Bỉ mong muốn. Thủ tướng Slovakia Robert Fico cảnh báo rằng nước này sẽ phản đối nếu khoản vay được Ukraine sử dụng để trang trải chi phí quân sự. Nga cũng đe dọa sẽ “tính sổ” với Bỉ nếu tài sản bị tịch thu, mặc dù EU tuyên bố rằng khoản vay không phải là hành động tịch thu.
Ngay cả trong thư ngày 17/11, EC cũng thừa nhận rằng kế hoạch này có thể bị hiểu lầm là tịch thu tài sản của Nga, điều này có thể khiến các nhà đầu tư quốc tế lo ngại về tiền gửi ở châu Âu. Ủy ban này cũng cho rằng việc tìm kiếm một giải pháp hoàn hảo và đơn giản là “không thực tế”.
Thời gian để EU đàm phán và đạt được thỏa thuận đang ngày càng rút ngắn, bởi theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), thâm hụt ngân sách của Ukraine trong giai đoạn 2026-2027 có thể lên tới 65 tỷ đô la.
Các quan chức EU cho biết Ukraine cần được viện trợ thêm tiền vào khoảng tháng 3-4, nhưng vẫn chưa rõ liệu họ có thể đạt được thỏa thuận trong cuộc họp dự kiến vào ngày 18/2 năm sau hay không.
Nếu khoản vay bị trì hoãn, ủy viên kinh tế của EU Valdis Dombrovskis cho biết khối này có thể cần đưa ra một giải pháp tạm thời để bù đắp khoảng trống tài chính của Kiev trong mùa xuân. Trong thư, EC cũng đề xuất khả năng kết hợp nhiều phương án để đảm bảo tiền được chuyển kịp thời.
Một số quốc gia EU hy vọng vào sự hỗ trợ từ bên ngoài khối. Na Uy, một quốc gia không phải thành viên EU nhưng có quan hệ kinh tế chặt chẽ, đã được hưởng lợi từ giá năng lượng tăng do xung đột. Hai nhà kinh tế Na Uy đề xuất rằng nước này nên góp phần bảo lãnh khoản vay của EU.
Nhiều nghị sĩ Na Uy cũng ủng hộ ý tưởng này, nhưng Bộ trưởng Tài chính Jens Stoltenberg cho biết Na Uy không muốn là “bên bảo lãnh đơn độc”.
Các nhà lãnh đạo EU đang bước vào những tuần đầy căng thẳng để cứu vãn kế hoạch này. Nếu họ thất bại, rủi ro sẽ rất lớn.
Nicolas Veron kết luận rằng có những giải pháp thay thế, nhưng chúng đều kém hấp dẫn hơn nhiều vì gây thêm gánh nặng cho tất cả các bên.
Admin
Nguồn: VnExpress
